Chuã nhêåt 4/8/2024 13 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ CHÚI BOÁNG KIÏUÍ “NHA  QUÏ COÁ MÖIÎ TÊMË LON G” Phûútå thu ã Trênì Têm, mötå ngûúiâ luön tûå nhêån “yïu Sa Pa hún caã ngûúâi Sa Pa” dêîn chuáng töi àïën xem trêån boáng giûäa Fakis Cho Chi vaâ àöåi H’mong Treá. Töi khaá ngaåc nhiïn khi àïën sên boáng Dêìn Paán, möåt sên boáng trïn mêy àuáng nghôa, xung quanh àûúåc bao boåc búãi lûúái cao túái böën nùm meát àïí ngùn boáng rúi xuöëng caác khe nuái. Caác cêìu thuã àïìu khöng quaá chuyïn nghiïåp, thúâi gian thi àêëu cuäng khöng quaá khùæt khe. Dên am hiïíu boáng àaá goåi àêy laâ kiïíu chúi “nhaâ quï coá möîi têëm loâng”. Thuã mön ngûúâi Phaáp tûå lêëy möåt caái tïn Viïåt in lïn aáo laâ Baác Ben nùm nay àaä ngoaâi 50 tuöíi. Nhûäng ngûúâi coân laåi àïën tûâ khùæp núi trïn thïë giúái: Phaáp, Nam Phi, Anh, Y…Á Têm kï,í anh biïtë àöiå boná g nayâ tû â khi no á vûaâ múiá thanâ h lêpå . Khi àoá Carl Thomas, ngûúiâ Anh, thanâ h viïn saná g lêpå cho biïtë : ho å lêpå ra Fakis Cho Chi vò mucå àñch vui ve,ã sanã g khoaiá , vûútå qua chunã g töcå , tuöií tacá , giúiá tñnh vaâ têtë nhiïn caã kha ã nùng. Cho nïn, tiïu chñ tuyïní cêuì thu ã cuaã àöiå cunä g cûcå ky â rönå g mú:ã khöng cênì biïtë banå la â ai, àïnë tû â àêu, la â dên àõa phûúng hay khacá h du lõch, àaä tûnâ g co á kinh nghiïmå chúi boná g bao nhiïu nùm…, chó cênì banå yïu thñch viïcå àa á boná g, thï ë la â ho å dang tay múiâ banå nhêpå höiå . Fakis Cho Chi àûúcå thanâ h lêpå cacá h àêy bönë nùm (2020), ngay giûaä nhûnä g khoanã g lùnå g cuaã thúiâ ky â Covid, nhû mötå cacá h àï í giû ä gòn sûcá khoeã trong àaiå dõch vaâ kï í tû â ào á àa ä phatá triïní thanâ h mötå cêu lacå bö å “co á àönì g phucå hùnè hoi”. Fakis Co Chi hopå hai lênì mötå tuênì taiå thung lunä g Mûúnâ g Hoa. Hoå co á thïí giao àêuë vúiá têtë ca ã nhûnä g cêu lacå böå phong traoâ khacá , nhûng nhiïuì nhêtë la â nhomá cacá thanh niïn ngûúiâ dên töcå Möng, Dao vaâ Tayâ banã àõa. Sau möiî trênå àêuë , cacá cêuì thu ã cuaã ca ã hai àöiå se ä tu å têpå àï í cunâ g nhau ùn töië va â uönë g rûúuå . Mötå àùcå biïtå nûaä , têtë ca ã cêuì thuã ngûúiâ nûúcá ngoaiâ cuaã Fakis Cho Chi àïuì mï rûúuå Saná Lunâ g, bia húi Viïtå Nam va â co á thï í dunâ g àuaä nhoay nhoayá . “Chuná g töi tûå haoâ vï ì danh sacá h thanâ h viïn àa danå g cuaã mònh, têtë ca ã àïuì mang àïnë nhûnä g ky ä nùng va â kinh nghiïmå khacá nhau. Tûâ giaoá viïn vaâ chu ã nha â hanâ g àïnë quanã ly á khacá h sanå va â hoaå sô minh hoaå trûcå tuyïnë , moiå ngûúiâ àïuì àoná g vai troâ quan tronå g trong thanâ h cöng cuaã cêu lacå bö”å , Bacá Ben khoe. CON HÚN CA à BOÁNG ÀAÁ “Chuná g töi muönë du khacá h traiã nghiïmå àiïuì gò ào á khacá biïtå khi àïnë thùm Sa Pa”, cêuì thu ã Jurgie Schoeman, ngûúiâ quanã ly á mötå cöng ty du lõch àïnë tû â Nam Phi cho biïtë . “Tham gia cacá trênå àêuë cuaã chuná g töi la â cacá h tuyïtå vúiâ àï í kïtë nöië vúiá cönå g àönì g va â tênå hûúnã g boná g àa á trong böië canã h tuyïtå àepå cuaã Ta ã Van (mötå banã nho ã thuöcå Sa Pa)”, Schoeman noiá thïm. Nïuë co á àiïuì gò ào á giönë g nhau nhêtë ú ã nhûnä g cêuì thu ã ngoaiå quöcë cuaã Fakis Cho Chi thò àoá chñnh laâ tònh yïu danâ h cho “thõ trênë trong sûúng” nayâ . “Sa Pa laâ vunâ g àêtë co á sûcá hêpë dênî lúná àöië vúiá khacá h du lõch. Nhûnä g tênì g ruönå g bêcå thang tuyïtå àepå , vaoâ caã bönë muaâ , bêtë kï í la â muaâ gùtå hay muaâ nûúcá àö.í Khñ hêuå matá me,ã thõ trênë múâ sûúng, vaâ ngûúiâ dên töcå banã àõa thò sú ã hûuä nhûnä g àùcå trûng vùn hoaá vö cunâ g àöcå àaoá . Khi àaä quen Sa Pa àuã lêu, banå se ä khöng muönë chó dûnâ g laiå ú ã viïcå du lõch nûaä , banå muönë kïtë nöië vúiá no.á Va â àa á boná g la â mötå cacá h hay. Trong nhûnä g bûaä nhêuå sau möiî trênå boná g, chuná g töi khamá pha á àûúcå nhiïuì àiïuì tû â nhûnä g àöië thu ã cuaã mònh. Àêy khöng chó laâ boná g àa,á ma â conâ la â xêy dûnå g möië quan hïå lêu daiâ va â taoå ra nhûnä g ky ã niïmå kho á quïn”, Bacá Ben chia se.ã Hiïnå nay, möiî thaná g mötå lênì , Fakis Cho Chi ài àïnë cacá lanâ g lên cênå àï í thi àêuë vúiá mucå àñch “vun àùpæ tònh banå va â chia se ã kinh nghiïmå thöng qua boná g àa”á . Trong nhûnä g chuyïnë giao hûuä nayâ , ho å se ä ú ã nha â dên àõa phûúng va â thûúnã g thûcá bûaä ùn vúiá àöië thu ã sau trênå àêuë . Vaoâ nhûnä g lucá êyë , mötå bïn se ä hocå tiïnë g Anh, conâ bïn kia, nöî lûcå hocå ca ã tiïnë g Viïtå lênî tiïnë g Möng. Benjamin Boudard, mötå cêuì thu ã trong àöiå , cho biïtë : “Nhûnä g chuyïnë ài nayâ mang àïnë gocá nhòn àöcå àaoá khi ài àïnë nhûnä g ngöi lanâ g khacá nhau. Thay vò camã thêyë mònh chó laâ mötå khacá h du lõch bònh thûúnâ g, chuná g ta co á thï í gùnæ kïtë vúiá cacá nïnì vùn hoaá khacá thöng qua niïmì àam mï chung danâ h cho boná g àa”á . Ú Ã chiïuì ngûúcå laiå , nhûnä g thanh niïn ngûúiâ Möng, ngûúiâ Tayâ àoná nhênå àöiå boná g “húpå chunã g quöcë ” vúiá mötå sû å vui thñch roä rïtå . Gianâ g A Nuiá (24 tuöií ) noiá rùnç g: “ca ã banã àïuì thñch tuiå no,á coi nhû ngûúiâ nha.â Têy nhûng maâ àö ì gò cunä g ùn àûúcå , ùn gò cunä g khen ngon, conâ dayå cho cacá cêuì thu ã ngûúiâ Viïtå rêtë nhiïuì ky ä nùng tötë ”. Hoanâ g Anh Tû, mötå cêuì thu ã ngûúiâ Tayâ thò noiá rùnç g, cêuå thñch sûå cúiã mú,ã thên thiïnå cuaã nhûnä g cêuì thu ã ngûúiâ nûúcá ngoaiâ . “Àa á thò khi thua khi thùnæ g nhûng tinh thênì rêtë tötë , luön tûå goiå àöiå cuaã mònh laâ Vua cuaã thung lunä g”. Àaiå diïnå cuaã Fakis Cho Chi cho biïtë , àöiå àang bùtæ àêuì gêy quyä àï í xêy dûnå g mötå sên boná g àa á va â khu thï í thao chuyïn dunå g taiå banã Ta ã Van àï í moiå ngûúiâ cunâ g vui chúi. n Cacá thanâ h viïn “húpå chunã g quöcë ” cuaã Fakis Cho Chi Trong hanâ g chucå àöiå boná g àa á cönå g àönì g ú ã Sa Pa (Laoâ Cai), Fakis Cho Chi co á ve ã khacá biïtå nhêtë . Cêuì thuã cuaã àöiå àïnë tû â rêtë nhiïuì quöcë gia trïn thïë giúiá , tu å laiå ú ã Sa Pa vò yïu vunâ g àêtë nayâ , va â àöië thu ã cuaã ho,å chu ã yïuë la â cacá thanh niïn ngûúiâ dên töcå thiïuí sö ë banã àõa. Àöiå boná g “húpå chunã g quöcë ” ú ã Sa Pa [ HA Å ÀAN ] mötå lïnå h cêmë hoanâ toanâ . “Ñt nhêtë hayä àï í chuná g ta àamã baoã rùnç g quyïtë àõnh sêu sùcæ va â co á têmì anã h hûúnã g nhêtë - quyïtë àõnh vïì sinh manå g - vênî nùmç trong tay con ngûúiâ chû á khöng phaiã mayá mocá ”, öng noiá vúiá khaná gia.ã Cacá tö í chûcá nhû Uyà ban Chûä thêpå ào ã Quöcë tï ë va â Stop Killer Robots àaä kïu goiå cêmë cacá loaiå hï å thönë g vu ä khñ tû å àönå g trong hún mötå thêpå ky,ã cunä g nhû yïu cêuì mötå bö å quy tùcæ chung vïì cacá h thûcá triïní khai cöng nghï.å Tùng cûúnâ g kiïmí tra quy trònh sanã xuêtë va â sû ã dunå g vu ä khñ tûå àönå g trong chiïnë tranh nhênå àûúcå sû å unã g hö å rönå g raiä cuaã quöcë tï ë - ngoaiå trû â cacá quöcë gia chõu tracá h nhiïmå lúná nhêtë trong viïcå chï ë taoå va â sû ã dunå g cöng nghïå nayâ . Nga, Trung Quöcë , My,ä Israel, ÊnË Àö,å Hanâ Quöcë va â UcÁ àïuì khöng àönì g y á rùnç g vï ì viïcå böí sung luêtå quöcë tï ë múiá vï ì vu ä khñ tû å àönå g. Möië lo ngaiå lúná nhêtë hiïnå giúâ la â mötå khi nhûnä g cöng nghïå nayâ àûúcå phatá triïní va â tñch húpå vaoâ quên àöiå , chuná g se ä tönì taiå lêu daiâ va â thêmå chñ conâ kho á quanã ly á hún. “Mötå khi vu ä khñ àûúcå caiâ vaoâ cacá cêuë trucá quên sû,å viïcå tû â bo ã se ä trú ã nïn kho á khùn hún vò hoå àang phuå thuöcå vaoâ chuná g. Ào á khöng chó laâ mötå khoanã àêuì tû taiâ chñnh - cacá quöcë gia àang phuå thuöcå vaoâ no á khi ho å cên nhùcæ vï ì quöcë phonâ g”, öng Scharre cho biïtë . Sû å chu á y á xung quanh cacá hïå thönë g vu ä khñ tû å àönå g va â AI trong nùm qua cunä g àa ä mang laiå hy vonå g cho nhûnä g ngûúiâ phanã àöië chiïnë tranh rùnç g apá lûcå thiïtë lêpå cacá hiïpå ûúcá quöcë tï ë se ä tùng lïn. Ho å chó ra nhûnä g dû å aná nhû chiïnë dõch cêmë mòn, trong àoá bao gömì giamá àöcë Tö í chûcá Theo doiä Nhên quyïnì Mary Wareham, laâ bùnç g chûná g cho thêyë cacá quöcë gia luön co á thúiâ gian àïí rutá lui cacá vu ä khñ chiïnë tranh. “Seä khöng qua á muönå . Khöng bao giúâ la â quaá muönå ca,ã nhûng töi khöng muönë ài àïnë ngûúnä g ma â chuná g ta phaiã noiá rùnç g: “Conâ bao nhiïu thûúnâ g dên nûaä phaiã thiïtå manå g trûúcá khi chuná g ta hanâ h àönå g?’”, baâ Wareham cho biïtë . n quan têm vïì khña canå h xa ä höiå cuaã hoatå àönå g tònh nguyïnå . “Ngöiì vaoâ banâ ùn, khöng ai laâ ngûúiâ la.å Töi thûcå sû å thñch àiïuì êyë ”, cö noiá . Tuy nhiïn, cö cunä g camã thêyë viïcå phên biïtå cacá chûúng trònh baoã vï å möi trûúnâ g co á thï í laâ thû ã thacá h. “Ngayâ nay rêtë kho á àï í phên biïtå àêu la â hoatå àönå g xanh va â àêu la â hanâ h vi têyí xanh. Nhûng suy cho cunâ g thò chuná g ta la â du khacá h, vêyå sao chuná g ta khöng du lõch mötå cacá h co á y á thûcá va â giupá ñch cho thanâ h phö?ë ” Àöië vúiá ba â Berit Charlotte Kaae, nhaâ nghiïn cûuá du lõch taiå Àaiå hocå Copenhagen, CopenPay la â mötå bûúcá ài nho ã àuná g hûúná g. “Töi nghô àoá la â mötå cacá h thuá võ àï í cö ë gùnæ g thay àöií hanâ h vi moiå ngûúiâ . Trong bûcá tranh töní g thï,í töi khöng nghô noá se ä thûcå sû å giaiã quyïtë cacá vênë àïì möi trûúnâ g. Tacá àönå g lúná nhêtë àïnë tû â cacá h du khacá h àïnë àêy”, ba â noiá , àönì g thúiâ lûu y á rùnç g tacá àönå g xanh cuaã kï ë hoacå h nayâ co á le ä vênî conâ hanå chï.ë Ba â Kaae chó ra rùnç g nhûnä g phûúng tiïnå giao thöng gêy ö nhiïmî nhû hanâ g khöng vaâ du thuyïnì cênì àûúcå xem xetá . Ba â Ren noiá thïm rùnç g, baâ muönë thêyë nhûnä g àiïmí tham quan mú ã rönå g ra ngoaiâ con àûúnâ g du lõch thöng thûúnâ g. Va â ú ã mötå thanâ h phö ë ma â hêuì hïtë moiå ngûúiâ àïuì di chuyïní bùnç g xe àapå hoùcå phûúng tiïnå cöng cönå g, ba â cho rùnç g tiïu chuêní cuaã mötå sö ë phênì thûúnã g àûúcå àùtå ra húi thêpë . “Chuná g töi àang ú ã Copenhagen, ai laiå sû ã dunå g ö tö àï í àïnë nhûnä g núi nayâ ?” Sau khi thúiâ gian thûã nghiïmå kïtë thucá , àöiå cuaã ba â Petersen se ä àaná h gia á thanâ h cöng cuaã CopenPay. Baâ hy vonå g chûúng trònh seä hoatå àönå g quanh nùm va â thöng àiïpå vï ì y á thûcá möi trûúnâ g cuaã no á se ä conâ lan rönå g hún nûaä . “Du lõch vûútå qua moiå biïn giúiá , vò vêyå töi mong rùnç g nhûnä g ngûúiâ àïnë àêy se ä co á camã hûná g àï í tiïpë tucå löië sönë g bïnì vûnä g khi trúã vï ì nha”â . n Tö í chûcá Stop Killer Robots biïuí tònh taiå Berlin, Àûcá nùm 2019 Nhûnä g nùm gênì àêy, boná g àa á phong traoâ (conâ goiå la â boná g àaá “phuiã ”) phatá triïní manå h trïn àõa banâ thõ xa ä Sa Pa. Ngoaiâ cacá àöiå boná g àa á phong traoâ cuaã xa,ä phûúnâ g, thõ xaä Sa Pa hiïnå coá hún 20 cêu lacå bö å boná g àa á vúiá gênì 400 thanâ h viïn têpå luyïnå , thi àêuë thûúnâ g xuyïn. Phênì lúná , thanâ h viïn cuaã cacá cêu lacå bö å laâ thanh niïn àang sinh sönë g, hocå têpå , lamâ viïcå taiå thõ xa ä Sa Pa vaâ co á chung niïmì àam mï boná g àa.á Cunâ g vúiá sû å xuêtë hiïnå cuaã cacá cêu lacå bö å boná g àa,á sên boná g àa á co ã nhên taoå cunä g àûúcå nhiïuì tö í chûcá , ca á nhên àêuì tû. Thõ xa ä Sa Pa hiïnå co á 7 sên boná g àa á co ã nhên taoå àûúcå xêy dûnå g theo hònh thûcá xa ä höiå hoaá . Hêuì hïtë cacá sên boná g nayâ co á chêtë lûúnå g, àamã baoã mùtå sên àûúcå lotá bùnç g co ã nhên taoå , co á lûúiá bao, hïå thönë g thoatá nûúcá va â hï å thönë g àenâ cao apá chiïuë saná g àï í àaá boná g buöií töië . Ba â Livia Urban Swart Haaland chaoâ àoná cacá tònh nguyïnå viïn CopenPay àïnë trang traiå àö thõ Oens Have Mötå pha tranh boná g quyïtë liïtå
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==