Cunä g thïm chutá mú ã ngoùcå vïì “Vonâ g trùnæ g”. Co á thï í mùtå bùnç g àocå höiì êyë húi bõ heoã ? Ma â cunä g co á thï í “Vonâ g trùnæ g” àunâ g caiá co á lïnå h cêmë (tro â àúiâ canâ g cêmë canâ g kñch thñch vö khöië nhûnä g to â mo)â nïn trong giúiá sinh viïn (trong phamå vi khöng rönå g lùmæ ) hoå chuyïnì tay, ró tai nhau nïn rêtë nhiïuì ngûúiâ thuöcå lonâ g “Vonâ g trùnæ g”. Bïn Àaiå hocå ngoaiå ngû ä ngay satá khoa Vùn trûúnâ g Töní g húpå , thayâ tro â mú ã rönå g biïn àö å hocå ngoaiå ngû ä bùnç g kiïuí dõch rêtë phoná g tuná g “Vonâ g trùnæ g”! Nhû hai cêu cuöië “Nhûng banå úi bïn trong vonâ g trùnæ g/ La â caiá àêuì böcë lûaã ú ã bïn trong”. Chepá ra àêy àïí tham khaoã . Nhû Anh ngû:ä My dear ! Under each circle being white Is a head with the fire inside. Va â Phapá ngû:ä Mais mon ami, au-dedans du cercle blanc, Est toute une tïte enflammeáe aâ l’inteárieur. Conâ àêy la â Hoa ngû:ä Baåch khuyïn chi haå, thuyâ tri àùæc Taán nhiïåt nhên dêìu tûå hoaã sinh. Quanh “ Vonâ g trùnæ g” kha khaá chuyïnå bi. Nhûng cunä g cha ã ñt haiâ . Töi xin chepá laiå mötå giai thoaiå . … Àêuì nùm 1974, chuêní bõ chiïnë dõch töní g tênë cöng giaiã phoná g miïnì Nam, thönë g nhêtë àêtë nûúcá . Khùpæ miïnì Bùcæ àêu àêu cunä g nïu cao khêuí hiïuå “Têtë ca ã cho tiïnì tuyïnë ”, “Têtë ca ã cho miïnì Nam ruötå thõt”… Mötå àútå chónh huênë tû tûúnã g àûúcå tö í chûcá hocå têpå rêtë rötë raoá . Tuyïn giaoá Trung ûúng vïì tênå tónh gianã g baiâ , tónh gianã g cho huyïnå , röiì huyïnå gianã g cho xa…ä khñ thïë thêtå tûng bûnâ g va â haoá hûcá . … Bêyë giú â co á chõ Àinh Thõ Kiïn, chönì g ài B. Chõ laâ mötå caná bö å phu å nûä cú sú ã rêtë mênî caná . Höm êyë , ca ã buöií saná g chõ Kiïn àaä dû å va â tranh luênå rêtë quyïtë liïtå taiå höiå nghõ “sinh àeã co á kï ë hoacå h”, trong àoá co á vênë àï ì rêtë múiá , rêtë àùcå biïtå la â “Àùtå vonâ g traná h thai”, mötå phatá minh àùcå sùcæ cuaã khoa hocå àï í hanå chï ë tùng dên sö.ë Chõ Kiïn vïì nha â múiá kõp ùn hïtë cu ã khoai soå luöcå chêmë muöië vûnâ g, röiì tûcá töcë àapå xe lïn höiå trûúnâ g huyïnå àï í nghe caná bö å tuyïn giaoá noiá vï ì tònh hònh vaâ nhiïmå vu å múiá . Chõ àïnë muönå , àönì g chñ caná bö å tuyïn huênë àang phï phaná gay gùtæ mötå nha â thú tre ã thiïuë y á chñ cacá h manå g. “Giûaä lucá cênì noiá to lïn niïmì sung sûúná g tû å haoâ vï ì caiá àûúcå vô àaiå cuaã nhên dên ta trong cuöcå khaná g chiïnë chönë g My ä thò nha â thú laiå chó thêyë caiá mêtë , chó thêyë tang tocá àau thûúng vaâ than thú…ã ”, röiì àocå baiâ thú “Vonâ g trùnæ g” àï í minh hoaå : “Khoái bom lïn trúâi thaânh möåt caái voâng àen Trïn mùåt àêët laåi sinh bao voâng trùæng … Laâ caái àêìu böëc lûãa úã bïn trong” Chõ Kiïn nhaâ mònh nghe cêu àûúcå cêu chùng àêm noná g mùtæ àûná g bêtå dêyå noiá àanh thepá “Saná g nay töi àaä noiá ro ä quan àiïmí ca á nhên trong höiå nghõ “sinh àeã co á kï ë hoacå h” röiì . Töi cûá tûúnã g höiå nghõ nayâ co á gò múiá , cö ë tranh thuã àapå xe vï ì dû.å Hoaá ra nöiå dung vênî thï.ë Nhûng töi cunä g xin àûúcå noiá thùnè g: “vonâ g àen”, “vonâ g trùnæ g” hay “vonâ g i-nöcë ” ài nûaä cuaã caiá anh nhaâ thú naoâ ào á cunä g la â thêtë àûcá tuötë . Chûaã thò àe ã - àe ã thò nuöi, lúná lïn chuná g no á se ä cêmì suná g àaná h giùcå chû á viïcå gò maâ phaiã àùtå vonâ g àùtå veoâ cho phûcá tapå thïm vênë àï.ì Thúiâ buöií nayâ lamâ àïcë h gò co á “caiá àêuì ” naoâ laiå “böcë lûaã ú ã bïn trong” caiá vonâ g? Cacá àönì g chñ vñ von kho á hiïuí bo ã me.å ..”. Dû êm cunâ g nhûnä g àönì thöií cuaã “Vonâ g trùnæ g” chûa kõp tan loanä g va â khepá laiå thò àunâ g caiá , thaná g 9/1974 laiå xuêtë hiïnå “Seoå àêtë ” cuaã Ngö Vùn Phu.á Ma â oaiá oùm, “Seoå àêtë ” cunä g laiå in trïn tú â Tapå chñ Thanh niïn (TCTN), sau “ Vonâ g trùnæ g”. Laiå xin chepá ra àêy. SEOÅ ÀÊTË Ngö Vùn Phuá Caái höë bom nùçm trïn vaåt ruöång Dêîu san bùçng vêîn cûá nhêån ra Àïën muâa bûâa chên bûúác nhêëp nhö Luáa cêëy kñn, vïåt troân coân àêëy Tûúãng trïn da thõt mònh múái seåo Ai ngúâ àêët cuäng seåo nhû ngûúâi Trong chiïën tranh àaån cùæm tay töi Trong chiïën tranh höë bom àêìy àêët Hïët chiïën tranh, töi vïì húåp taác Àêët chuyïín vêìn, vuå luáa vuå khoai Möîi àúåt trúã trúâi Vïët seåo trïn tay töi nhûác Möîi àúåt trúã trúâi Caái höë bom seåo àêët Coá laâm àêët nhûác khöng, àêët úi? Àêët coá maâu xanh Töi coá cuöåc àúâi Nhûäng vïët seåo maäi coân nhùæc nhúã Nhûäng àiïìu cêìn noái vúái ngaây mai... Rêm ran, êm ó lênî êmì ô lïnå h trïn thu höiì tiïu huyã tú â TCTN in “Vonâ g trùnæ g” röiì laiå “lïnå h” tiïpë thu höiì tiïu huyã tú â TCTN in “Seoå àêtë ”. Thú ca mötå thuú ã mötå thúiâ chiïnë tranh Vïå quöcë , àùcå biïtå la â ú ã giai àoanå chönë g My,ä chó toanâ têm toanâ y á cho viïcå àaná h giùcå . Viïcå phanã aná h chiïnë tranh, nhûnä g àau buönì mêtë matá cuaã chiïnë tranh laâ àiïuì cêmë ky.å Nay àunâ g caiá , chó mêyë thaná g cuaã nùm 1974 xuêtë hiïnå liïnì nhau hai baiâ thú noiá vï ì mêtë matá vï ì “mùtå töië ” cuaã chiïnë tranh chûá khöng phaiã “mùtå saná g”. Ma â “Vonâ g trùnæ g”, tacá gia ã laiå la â ngûúiâ lñnh Trûúnâ g Sún kiïn cûúnâ g trênå macå Phamå Tiïnë Duêtå . Vaâ thïm “Seoå àêtë ” tacá gia ã la â mötå nha â thú lêu nay vönë chûnä g chacå choiá saná g trïn vùn àanâ , Ngö Vùn Phu.á “Ngûúiâ thú phong vênå nhû thú êyë ”. Nûúcá Nam thúiâ múiá hoiã co á mêyë ngûúiâ mênì thú ma â àûúcå xûng tunå g nhû… ca dao. Ào á la â Baoã Àõnh Giang “Thaáp Mûúâi àeåp nhêët böng sen/ Nûúác Nam àeåp nhêët coá tïn Baác Höì”. Nhûng Ngö Vùn Phu á taiâ hún, “thú” hún “Trïn trúâi mêy trùæng nhû böng/ ÚÃ dûúái caánh àöìng böng trùæng nhû mêy/ Mêëy cö maá àoã hêy hêy/ Àöåi böng nhû thïí àöåi mêy vïì laâng” Hoùåc “Ngûúâi xinh caái noán cuäng xinh/ Ngûúâi gioân caái tónh tònh tinh cuäng gioân”. Thúiâ àiïmí in “Seoå àêtë ”, Ngö Vùn Phuá àang la â Bñ thû chi böå baoá Vùn Nghïå, tacá gia ã nhiïuì cuönë sacá h co á tiïnë g. (Sau nayâ ngûúiâ ta àa ä ty ã mêní thönë g kï, Ngö Vùn Phuá la â nha â vùn àa taiâ , cênì mênî vúiá 230 cuönë sacá h àa ä xuêtë banã , thuöcå nhiïuì thï í loaiå : Thú, trûúnâ g ca; vùn xuöi - tiïuí thuyïtë , truyïnå ngùnæ , dõch thuêtå , nghiïn cûuá phï bònh; khaoã cûuá , biïn soanå . Vúiá 28 têpå thú, 26 tiïuí thuyïtë , 34 têpå truyïnå ngùnæ , khaoã cûuá , dõch thuêtå àa ä àûa tïn tuöií nha â vùn Ngö Vùn Phuá vaoâ danh sacá h nhûnä g tacá gia ã àatå ky ã lucå xuêtë banã sacá h nhiïuì nhêtë ú ã nûúcá ta hiïnå nay). Taiâ thú va â uy tñn àaä bêuì Ngö Vùn Phu á tûnâ g chûnä g chacå Giamá àöcë Nhaâ xuêtë banã va â nhiïuì nùm biïtå phaiá sang Vùn Nghïå Quên àöåi. Nùm 1971, mötå tacá gia ã la â chiïnë sô, co á tïn la â Nguyïnî Duy Nhuï,å gûiã àïnë VNQÀ mötå sö ë baiâ thú. Ngö Vùn Phuá chonå baiâ Chiïìu khêíu àöåi. Ñt lêu sau, Nguyïnî Duy Nhuïå co á ve ã buönì vò cho rùnç g thú mònh khöng lïn tay. Ngö Vùn Phuá khuyïn Nhuï:å “Lamâ thú co á lucá thï ë nayâ , co á lucá thï ë khacá . Húi àêu ma â lo. Miïnî la â àûnâ g nanã chñ. Biïtë àêu co á ngayâ ...”. Àûúcå Ngö Vùn Phuá khuyïnë khñch, nùm 1972, ngûúiâ lñnh Nguyïnî Duy Nhuïå ài chiïnë trûúnâ g, gûiã thú vï ì VNQÀ rutá ngùnæ tïn mònh thanâ h Nguyïnî Duy. Nhaâ thú Nguyïnî Duy gianâ h giaiã nhêtë cuöcå thi thú tuênì baoá Vùn nghïå vúiá cacá baiâ Húi êëm öí rúm, Tre xanh, Bêìu trúâi vuöng... ...Nhiïuì ngayâ , nha â thú Ngö Vùn Phu á àa ä lang thang trïn caná h àönì g Uy Nö î Àöng Anh ngay sau trênå bom B52. Trong ngöní ngang nhaâ cûaã àönì g ruönå g àêtë àai bõ cayâ xúiá , hö ë bom to höë bom nho ã chùnç g chõt. Öng xotá xa liïn tûúnã g àïnë seoå àêtë nhû seoå trïn da thõt ngûúiâ ! Baiâ “Seoå àêtë ” vuötå ra cha ã phaiã ngêmî ngúiå chi nhiïuì ! Va â àa ä co á mötå anh banå tre ã (cunä g chñnh laâ ngûúiâ phatá hiïnå ra “Vonâ g trùnæ g” trong cuönë sö í tay cuaã Phamå Tiïnë Duêtå àa ä cho àùng “Seoå àêtë ” trïn TCTN nhû àùng “Vonâ g trùnæ g” – vïì nhên vêtå nayâ xin xem TPCN kyâ cuöië ). Baiâ thú co á cêu “Tûúãng nhû da thõt mònh múái seåo/ Ai ngúâ àêët cuäng seåo nhû mònh”. Ngûúiâ ta cho rùnç g tû tûúnã g tacá gia ã co á vênë àï,ì co á y á gieo rùcæ têm ly á sú å haiä chiïnë tranh, khöng coá lúiå cho cuöcå chiïnë lucá ào.á … Töi khöng roä TCTN - ngûúiâ hanâ g xomá ú ã 62 Ba â Triïuå cênå gênì Toaâ baoá cuaã töi - hay caá nhên ai ào,á co á lamâ caiá viïcå ghi höiì ky á vï ì chùnå g àûúnâ g hún 60 nùm tú â Tapå chñ phatá triïní trûúnã g thanâ h? Nïuë co á ghi thò thïí naoâ cunä g co á caiá chùnå g caiá àoanå “bô”. ÊyË la â sau cu á “Vonâ g trùnæ g” va â “Seoå àêtë ”. Vï ì caiá nanå nghï ì nghiïpå àunâ g caiá gianá g xuönë g êyë chùcæ phaiã nhiïuì chi tiïtë sinh àönå g. Nghô thïí naoâ ma â cha ã co á chuyïnå TCTN bõ tamå àoná g cûaã mêyë thaná g. Tú â Tapå chñ àùng baiâ “Vonâ g trùnæ g” va â “Seoå àêtë ” bõ thu höiì va â tiïu huyã nhû thïë naoâ . Va â öng Töní g Biïn têpå Nguyïnî Thûaâ Lûúng bõ ngûng chûcá (sau àoá àûúcå phucå höiì ). Àönì g chñ Nguyïnî Tiïn Phong, Bñ thû T.Û Àoanâ phaiã tamå vï ì phu å tracá h TCTN ra sao vv… 62 nùm êyë … Àêtë co á tuênì , nhên coá vênå . Nùm 2021, töi àûúcå ghe á àõa àiïmí múiá (khöng phaiã ngöi nhaâ quen thuöcå ú ã 62 Ba â Triïuå ) àï í chung niïmì vui vúiá tú â tapå chñ vinh dûå la â Tapå chñ duy nhêtë cuaã T.Û Àoanâ àûúcå Höiå àönì g chûcá danh giaoá sû Nha â nûúcá cöng nhênå tñnh àiïmí khoa hocå ! Trú ã laiå vúiá tacá gia ã “Seoå àêtë ” Ngö Vùn Phu.á Thúiâ gian àoá nha â thú bõ kyã luêtå , ha å chûcá tû â Bñ thû xuönë g lamâ Pho á Bñ thû Chi böå baoá Vùn nghï,å núi öng àamã nhiïmå tö í pho á Tö í vùn xuöi. Maiä àïnë nùm 1994, sau hún 20 nùm biïtå tñch, baiâ thú bõ nhùcæ nhú ã búiã chûa phaiã thúiâ àiïmí thñch húpå “Seoå àêtë ” múiá laiå àûúcå in trong têpå Mùæt muâa thu, mötå trong 28 têpå thú cuaã Ngö Vùn Phu.á Nha â thú, tiïuí thuyïtë gia Ngö Vùn Phu á àa ä ài xa. Nhúá öng anh quyá mïnë , nhú á thïm Ngö Vùn Phuá conâ la â mötå thû phapá gia, mötå dõch giaã cö í thi cû å phacá h! Nhú á vï ì anh thïm nhûnä g hutå hênî g, ên hênå búiã nhiïuì lùmæ nhûnä g ru ã ró chên tònh cuaã öng anh vïì chû ä nghôa cuaã cö í nhên ma â thùnç g em àa ä bùné g ài, àaä sao nhanä g… Bêng khuêng thïm ngùmæ ngo á thûúnã g lamä nhûnä g vuöng giêyë maâ anh tûnâ g vunâ vutå trïn àoá nhûnä g donâ g thaoã thû khoaná g àatå . Chûná g kiïnë anh chó dunâ g butá bi, lênì êyë töi àa ä maoå muöiå kñnh öng anh mêyë caiá butá löng loaiå nho ã àa ä trû ä mûcå chuyïn dunâ g cho thû phapá . Thïm phênì hoan hyã vò öng anh àa ä mûnâ g àïnë nhû thïë naoâ ! Laiå thïm ayá nayá vò thi thoanã g anh múiá àem ra dunâ g noiá la â àï í tiïtë kiïmå ! Hoa tay Ngö Vùn Phuá khöng chó chû.ä Nhú á thïm banâ tay êyë àa ä tûnâ g chï ë moná ca á giïcë ca á trï nûúná g than hoa vúiá laá gûnâ g nhû mötå àêuì bïpë thûúnå g thùnå g trïn tênì g 5 khu nhaâ xêpå xï å ú ã manå Gianã g Vo.ä n [ XUÊN BA ] CÖ Ë SÛ Å TÊN BIÏN “VONÂ G TRÙNÆ G” VA Â “SEOÅ ÀÊTË ” Kyâ 2: Taåi sao “Seoå Àêët” BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HANÂ H TÊTË CA Ã CACÁ NGAYÂ TRONG TUÊNÌ Möåt bûác aãnh hiïëm hoi. Tûâ traái qua phaãi: Phaåm Tiïën Duêåt, Ngö Vùn Phuá, Baão Ninh vaâ Hûäu Thónh Nhaâ thú Ngö Vùn Phuá (Tiïëp theo Tiïìn Phong Chuã nhêåt söë ra ngaây 14/7/2024) Chuã nhêåt 28/7/2024 Hêåu trûúâng vùn nghïå 14
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==