8 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ n Thứ Ba n Ngày 23/7/2024 TÀI LIỆU ÍT AI NGỜ TỚI Sau chiến tranh, hàng vạn cuốn sổ tay, nhật ký, thư tay, vật dụng cá nhân… là di vật và kỷ vật của bộ đội ta nằm lại chiến trường. Hầu hết bản gốc đã bị hủy trong thời chiến. Tuy nhiên, nhiều nội dung của các di vật và kỷ vật được Trung tâm Việt Nam và Lưu trữ (VNCA) tại Đại học Texas số hóa dưới dạng vi phim. Cả thảy 2,7 triệu trang tư liệu bằng vi phim đó được đưa vào dự án phi lợi nhuận mang tên Hồ sơ di sản chiến tranh Việt Nam. Những trang tài liệu này chứa nhiều thông tin về các hoạt động quân sự, bao gồm giấy báo tử, danh sách và địa điểm chôn cất liệt sĩ. Trung tâm VNCA thành lập năm 1989, có nhiệm vụ thu thập và bảo quản các tài liệu, thông tin về chiến tranh của Mỹ tại Việt Nam. Trong hơn 30 năm qua, VNCA đã hoàn thành bộ sưu tập thông tin phi chính phủ lớn nhất và toàn diện nhất về chiến tranh tại Việt Nam. Ngày 17/8/2007, trung tâm này trở thành tổ chức đầu tiên của Mỹ ký thỏa thuận trao đổi với Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước (Việt Nam). Hầu hết thân nhân và ngay cả những cựu chiến binh trở về sau cuộc chiến không ngờ rằng những tài liệu, kỷ vật quý giá của họ và người thân đang được lưu giữ ở bên kia bán cầu. Hành trình trở về của di vật thời chiến được thắp lên hy vọng nhờ bản thỏa thuận hợp tác giữa tổ chức Trái tim người lính Việt Nam và VNCA, ký kết năm 2023. Tổ chức Trái tim người lính Việt Nam do Đại tá, nhà văn Đặng Vương Hưng sáng lập, nhằm tri ân những anh hùng liệt sĩ, người có công với cách mạng. “Thông qua mạng xã hội, đầu năm 2023, VNCA chủ động liên hệ với tổ chức Trái tim người lính Việt Nam để đặt vấn đề phối hợp trao trả hồ sơ di sản chiến tranh. Chúng tôi sẵn lòng kết nối và hỏi lại điều kiện của phía họ. Đại diện VNCA trả lời đơn giản, mong muốn tổ chức cuộc gặp trực tiếp, công khai để di vật được hoàn trả về đúng người, đúng gia đình liệt sĩ”, Đại tá Đặng Vương Hưng chia sẻ với Tiền Phong. Theo Tiến sĩ Steve Maxner (Giám đốc VNCA), hai bên cùng phối hợp xử lý, khai thác những hồ sơ di sản chiến tranh Việt Nam đang được lưu giữ tại VNCA một cách hiệu quả. Mục đích cao cả kéo họ lại gần nhau, thiết lập cầu nối để chuyển giao lại hiện vật cho thân nhân các cựu chiến binh, liệt sĩ. Tiến sĩ Steve Maxner khẳng định, hoạt động trao trả kỷ vật góp phần xoa dịu vết thương chiến tranh ở Việt Nam. Đau đáu với những trang hồ sơ chứng tích chiến tranh Việt Nam, TS. Steve Maxner nhiều năm nay làm việc không có ngày nghỉ. TRAO TRẢ MỘT PHẦN DI SẢN Lần trao trả đầu tiên tổ chức tháng 6/2023, bản chụp vi phim 5 cuốn nhật ký và 30 lá thư của gần 10 liệt sĩ được gửi lại cho các gia đình. Sự kiện trao trả lần hai, diễn ra sau đó đúng một năm, 30 cuốn sổ tay, 10 lá thư thời chiến đã trở về bên 12 gia đình liệt sĩ. Đặc biệt có hai trường hợp, chủ nhân của kỷ vật còn sống. Đó là thương binh Đỗ Xuân Thuyên tại Thái Bình, thương binh Nguyễn Tiến Đồng tại Hà Tĩnh. Để có gần 100 hồ sơ trao trả thành công trong suốt hai năm qua, TS Alex Thái (Đại học Texas) làm việc cật lực nhiều tháng trời, đọc và xử lý hàng vạn trang tài liệu được phóng to từ vi phim. Nhiều tài liệu trong số đó đã nhòe mờ, thậm chí mất chữ… Vừa diễn NƠI GẶP GỠ YÊU THƯƠNG Những dáng người xiêu vẹo nửa nằm, nửa ngồi trên chiếc xe lăn thấp thoáng phía trong khuôn viên là hình ảnh đầu tiên mà chúng tôi bắt gặp tại của Trung tâm điều dưỡng thương binh Thuận Thành (Trung tâm). Bác sỹ Nguyễn Văn Hương, Giám đốc Trung tâm đón chúng tôi bằng cái nắm tay thật chặt. Anh Hương bảo, cơn mưa rào sáng nay xua tan nắng nóng mấy ngày qua nên các bác, các chú tranh thủ ra hóng mát. Vừa dẫn chúng tôi qua khu chăm sóc thương binh, bác sỹ Nguyễn Văn Hương vừa giới thiệu, 90% số thương binh tại đây bị vết thương cột sống, đa phần gây liệt nửa người, phải gắn phần đời còn lại của mình với chiếc xe lăn. “Nhưng ở Trung tâm tràn đầy mạch sống, sự đồng cảm, tình yêu thương. Chẳng thế mà Trung tâm có nhiều cặp thương binh, hộ lý, cấp dưỡng nên duyên vợ chồng từ tình yêu thương đó như thương binh Nguyễn Văn Yểng (quê Hà Nội) có vợ là cô Nguyễn Thị Lịch; thương binh Ngô Văn Thịnh và vợ là Nguyễn Thị Bình hay thương binh Nguyễn Văn Phức với cô Nguyễn Thị Hà, cặp vợ chồng bác Phạm Hồng Tư (quê Phú Thọ) và hộ lý Phương… Tất cả những người vợ trên đều là người hộ lý, giúp việc ở Trung tâm”, bác sỹ Hương nói. Anh Hương dẫn chúng tôi ghé căn hộ nhỏ trong khu gia đình cạnh Trung tâm thăm vợ chồng ông Nguyễn Hồng Tư và bà Nguyễn Thị Thanh Phương. Căn hộ có 2 phòng ngủ, 1 phòng khách và 1 phòng bếp được trang bị khá đầy đủ, từ quạt, điều hòa, tivi, tủ quần áo và bàn ăn. Ông Tư còn dành riêng một phần của căn phòng để sửa đồ điện tử. “Mấy năm trước, tôi còn dạy thêm cho các chú ở đây nghề sửa chữa điện tử. Hai năm nay, người yếu hơn rồi nên ai nhờ thì mình sửa thôi”, ông Tư vào chuyện. Thương binh Phạm Hồng Tư sinh năm 1955 quê Đoan Hùng, Phú Thọ. Tháng 2/1975 ông tòng quân và được biên chế vào đơn vị C17, E48, F320 thuộc Quân đoàn 3 để tham gia chiến đấu tại mặt trận phía Nam. Sau khi Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, đơn vị ông được điều chuyển về biên giới phía Tây Nam làm nhiệm vụ. Những trận đánh nhỏ, du kích xảy ra hàng ngày nhưng mức độ ác liệt, căng thẳng không kém. “Có trận xảy ra giữa tháng 2/1978, Trung đội của tôi bị bao vây, mất liên lạc, anh em hy sinh nhiều, chúng tôi nằm gọn trong vòng vây địch. Vì biết địch có ý định bắt sống nên chúng tôi quyết đánh từ sáng đến tối. Lợi dụng trời tối, chúng tôi mới thoát được vòng vây”, ông Tư nhớ lại. Nhưng đến năm 1979, khi quay trở lại rà phá, gỡ mìn để tìm đồng đội đưa về, ông lại bị thương nặng. “Lúc đó, đơn vị chuẩn bị chuyển về Bắc thì chúng tôi nhận lệnh quay lại các khu vực chiến đấu tìm đồng đội hy sinh. Trong đoàn tìm kiếm, có người vướng phải mìn. Sau tiếng nổ, tôi còn hô lên: Bị cụt chân rồi. Nhưng sau đó tỉnh lại tôi mới biết, mình bị thương vào lưng, liệt hai chân, mất hết cảm giác ở “Đến một ngày, anh ấy nắm tay tôi và nói: Bà cưới tôi nhé. Tôi tàn nhưng không phế, tôi vẫn còn đôi tay để sửa chữa điện tử kiếm kế sinh nhai”, bà Phương, vợ thương binh Phạm Hồng Tư nhớ lại. Thương binh Phạm Hồng Tư bên góc nhỏ sửa chữa điện tử MẠCH NGUỒN TRI ÂN VÀ NHỮNG CÂU CHUYỆN Bài 4: Tình yêu mặn mòi nKIẾN NGHĨA - ĐỨC ANH KÝ SỰ Hầu hết thân nhân liệt sĩ và ngay cả những cựu chiến binh trở về sau kháng chiến chống Mỹ không ngờ rằng những tài liệu, kỷ vật quý giá của họ và người thân đang được lưu giữ ở bên kia bán cầu. Hành trình trở về của hàng trăm nghìn di vật, kỷ vật thời chiến được thắp thêm hy vọng nhờ bản thỏa thuận hợp tác giữa tổ chức Trái tim người lính Việt Nam và Trung tâm Việt Nam và Lưu trữ tại Đại học Texas (Mỹ). Hai bên đều thực hiện một công việc phi lợi nhuận cao cả. Năm 2024, bản vi phim của 30 cuốn sổ tay, 10 lá thư thời chiến đã trở về bên 12 gia đình liệt sĩ ẢNH: NGUYỄN TRỌNG QUÂN Kỷ vật chiến tranh về Việt Nam từ nửa vòng Tổ chức Trái tim người lính Việt Nam và đơn vị sở hữu kho tư liệu hơn 2,7 triệu trang số hóa về di vật, kỷ vật của những người lính trong chiến tranh tình cờ tìm thấy nhau. Hai bên ký thỏa thuận phối hợp xử lý, khai thác hồ sơ chiến tranh. Trong quá trình tiếp cận các nhân vật và bản số hóa của tư liệu, báo Tiền Phong ghi nhận nhiều câu chuyện cảm động về hành trình xác minh thông tin, trao trả kỷ vật cho gia đình liệt sĩ và cựu chiến binh thông qua loạt bài “Kỷ vật chiến tranh về Việt Nam từ nửa vòng trái đất”. Bài 1: Gần 3 triệu trang tư liệu từ chiến trường
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==