Chuã nhêåt 2/6/2024 11 Vùn hoáa - Vùn nghïå THÏM NHÛNÄ G BÑ MÊTÅ CUAà HOAN G HÊUÅ NAM PHÛÚNG Phaiã noiá luön rùnç g, “Theo dêuë hoanâ g hêuå Nam Phûúng vaâ vua Baoã Àaiå ” cuaã hai tacá gia ã Vônh Àaoâ va â Nguyïnî Thõ Thanh Thuyá (NXB Phuå Nû)ä khöng phaiã la â cuönë sacá h àêuì tiïn vïì nhên vêtå lõch sûã conâ nhiïuì bñ êní nayâ . Ngay caã thên thïë cuaã ba â cho àïnë nay cacá nha â nghiïn cûuá vênî conâ àang tranh caiä , xem hoanâ g hêuå cuöië cunâ g cuaã Triïuì Nguyïnî rötë cuöcå la â xuêtë thên trong gia àònh àiïnì chuã giauâ co á hay chó laâ mötå “gia tû nghô cunä g thûúnâ g thûúnâ g bêcå trung”? Theo chia se ã cuaã hai tacá gia,ã ho å thûcå hiïnå cuönë tû liïuå lõch sûã nayâ trong khoanã g 3 nùm, laâ kïtë qua ã cuaã ca ã mötå qua á trònh sûu têmì taiâ liïuå va â thûcå àõa ú ã nhiïuì àõa chó maâ nha â vua va â hoanâ g hêuå àa ä ài qua. Àiïuì kha á gêy söcë cuaã lênì cöng böë nayâ , theo tacá gia ã Nguyïnî Thõ Thanh Thuyá chñnh la:â “möiî lênì hoanâ g hêuå mang thai vaâ sinh con, vua Baoã Àaiå laiå co á mötå hönì g nhan tri ky.ã Mötå mònh ba â nuöi nùm ngûúiâ con bïn Phapá . Vua chûa lamâ tronâ nghôa tònh vú å chönì g nhûng baâ vênî giû ä hònh tûúnå g cho chönì g”. Sinh ra trong gia àònh Cöng giaoá , Nguyïnî Hûuä Thõ Lan, hay conâ goiå la â Marie Jeanne Nguyïnî Hûuä Thõ Lan, tû â nho ã àa ä àûúcå tiïpë xucá vúiá nïnì giaoá ducå Phapá va â sú ã hûuä nhan sùcæ “khuynh thanâ h”, ba nùm liïnì àatå giaiã Hoa hêuå Àöng Dûúng. Nùm 19 tuöií , ba â gùpå gúä va â chinh phucå traiá tim vua Baoã Àaiå , trú ã thanâ h hoanâ g hêuå Nam Phûúng vaoâ nùm 1934. Trûúcá ào,á nùm 2023, trong cuönë sacá h “Nam Phûúng hoanâ g hêuå : Võ Quöcë mêuî tên thúiâ qua tû liïuå baoá chñ” (NXB Töní g húpå TPHCM), tacá gia ã Tû ã Yïnë g Lûúng Hoaiâ Tronå g Tñnh cung cêpë cacá bùnç g chûná g cho thêyë : Du â taiå võ chó hún 10 nùm, sûå nghiïpå cuaã ba â bao trumâ trïn nhiïuì mùtå : quanã g ba á va â giao lûu vùn hoaá , tham gia vaoâ cacá cöng tacá an sinh xaä höiå bùnç g cacá h thanâ h lêpå nhiïuì tö í chûcá tû â thiïnå àï í giupá àúä ngûúiâ ngheoâ va â tre ã em mö ì cöi… Ba â trú ã thanâ h nguönì camã hûná g manå h me ä cho phong traoâ phu å nû ä dênë thên vaoâ xa ä höiå , hocå têpå , lamâ viïcå va â phatá triïní banã thên. Nam Phûúng hoanâ g hêuå cunä g àûúcå coi la â ngûúiâ àêuì tiïn trong hoanâ g töcå mùcå aoá daiâ cacá h tên, thay vò aoá daiâ truyïnì thönë g. Thêmå chñ, khi khöng conâ ú ã ngöi bauá hoanâ g hêuå , ba â Nam Phûúng vênî rêtë tñch cûcå tham gia cacá hoatå àönå g xa ä höiå . Baâ àa ä gûiã thöng àiïpå tö ë caoá thûcå dên Phapá , tham gia Tuênì lï î vanâ g mötå cacá h nöií bêtå . Khi “Tuênì lï î vanâ g” àûúcå khai macå ú ã Huï ë (sau khi Baoã Àaiå àa ä thoaiá võ), baâ àa ä gêy ngacå nhiïn khi mùcå trang tronå g, àöiå khùn vanâ g, àeo kiïnì g vanâ g trïn cö,í tai àeo böng vanâ g, trïn cöí tay àeo hai àöi xuyïnë vanâ g, 10 àêuì ngoná tay co á mûúiâ chiïcë nhênî . Túiá khi ba â àûúcå múiâ lïn la â ngûúiâ unã g hö å àêuì tiïn, cûuå Hoanâ g hêuå àa ä àïnë trûúcá banâ va â cúiã toanâ bö å àö ì trang sûcá trïn ngûúiâ àï í quyïn gopá . Trûúcá ào á nûaä , tacá gia ã Phamå Hy Tunâ g cöng bö ë 87 bûcá thû tay gûiã tû â Phapá cuaã Hoanâ g hêuå Nam Phûúng àaä phênì naoâ giupá ngûúiâ àocå tiïpë cênå vúiá võ con dêu hoanâ g töcå nayâ ú ã nhûnä g khña canå h tûúng àöië múiá la.å Ba â àûúcå cho la â ngûúiâ tiïn phong trong viïcå quanã g ba á hònh anã h Viïtå Nam ra thïë giúiá thöng qua cacá hoatå àönå g ngoaiå giao. Trong chuyïnë cöng du nûúcá ngoaiâ àêuì tiïn cuaã Nam Phûúng Hoanâ g hêuå sau khi àùng quang (nùm 1939), baâ àa ä gêy ênë tûúnå g manå h meä vúiá ngûúiâ dên Phapá búiã nhan sùcæ ranå g ngúiâ , trang phucå lönå g lêyî va â phong thaiá tû å tin. Sau ào,á Nam Phûúng Hoanâ g hêuå àa ä tûnâ g gùpå gú ä va â tro â chuyïnå vúiá nhiïuì nguyïn thuã quöcë gia khacá . Möiî lênì xuêtë hiïnå , ba â àïuì chonå trang phucå truyïnì thönë g Viïtå Nam, mang theo cacá sanã phêmí thu ã cöng my ä nghï å cuaã Viïtå Nam àï í lamâ qua â tùnå g cho cacá nguyïn thuã quöcë gia va â quan khacá h quöcë tï.ë Vúiá vönë liïnë g hiïuí biïtë cuaã mötå cûuå hocå sinh trûúnâ g Couvent des Oiseaux úã Àa â Latå , ba â tû å tin giao tiïpë va â chia se ã nhûnä g cêu chuyïnå vï ì vùn hoaá va â lõch sû ã Viïtå Nam, gopá phênì khöng nhoã vaoâ viïcå thucá àêyí quan hï å ngoaiå giao giûaä Viïtå Nam vaâ cacá nûúcá trïn thïë giúiá . “MO à VAN G” CUAà PHIM ANà H Cêu chuyïnå cuöcå àúiâ hoanâ g hêuå Nam Phûúng àûúcå nhiïuì nha â lamâ phim àaná h gia á la â mötå “mo ã vanâ g” àï í khai thacá , caã trïn manâ anã h rönå g va â phim truyïnì hònh. Nùm 2020, ca sô Hoaâ Minzy taiá hiïnå chuyïnå tònh Nam Phûúng hoanâ g hêuå trong MV “Khöng thïí cunâ g nhau suötë kiïpë ” àa ä nhênå àûúcå sû å unã g hö å rönå g raiä cuaã khaná gia.ã Àêuì thaná g 5 vûaâ röiì , cùpå àöi àaoå diïnî Baoã Nhên vaâ Nam Cito àaä cöng bö ë dû å aná phim “Hoanâ g hêuå cuöië cunâ g” lêyë camã hûná g tû â “Tònh sûã Nam Phûúng hoanâ g hêuå ”, tiïuí thuyïtë nha â vùn Trênì Thõ Haoã , va â “Nam Phûúng hoanâ g hêuå ”, tacá phêmí nghiïn cûuá lõch sûã cuaã Lï Lan Khanh. Àêy laâ dû å aná àiïnå anã h àêuì tiïn vï ì võ hoanâ g hêuå cuöië cunâ g cuaã triïuì Nguyïnî . Theo nhû chia seã cuaã ï kñp lamâ phim: “Hoanâ g hêuå cuöië cunâ g” àûúcå àêuì tû 200 ty ã àönì g se ä taiá hiïnå cuöcå àúiâ Nam Phûúng Hoanâ g hêuå tû â nhûnä g ngayâ àêuì khi ba â conâ la â cö gaiá mang tïn Marie Jeanne Nguyïnî Hûuä Thõ Lan cho àïnë khi trú ã thanâ h Hoanâ g hêuå va â nhûnä g thùng trêmì trong cuöcå sönë g hön nhên vúiá Hoanâ g àï ë Baoã Àaiå . Nha â nghiïn cûuá Hoanâ g Thï ë Têm chia se:ã Viïcå nghï å thuêtå hoaá cêu chuyïnå vï ì Nam Phûúng hoanâ g hêuå se ä giupá cho khaná gia ã àaiå chuná g co á thï í tiïpë cênå lõch sû,ã vùn hoaá mötå cacá h sinh àönå g va â trûcå quan hún. Viïtå Nam co á rêtë nhiïuì nhên vêtå lõch sû,ã cêu chuyïnå lõch sûã hay nhûng chûa àûúcå khai thacá rönå g raiä , thanâ h ra no á vênî nhû mötå loaiå hö ì sú mêtå vúiá nhiïuì ngûúiâ . Trong khi àïì taiâ nayâ Trung Quöcë , Hanâ Quöcë , Thaiá Lan… àïuì lamâ rêtë tötë , tötë àïnë mûcá nhiïuì khaná gia ã tre ã thuöcå sû ã Tauâ hún sû ã Viïtå . Khöng chó manâ anã h rönå g àêu, töi nghô nhûnä g cêu chuyïnå vï ì cacá danh nhên lõch sû ã nhû tûúná g Ly á Thûúnâ g Kiïtå , vua Trênì Nhên Töng, Hûng àaoå vûúng Trênì Quöcë Tuênë … nïuë àûúcå lamâ thanâ h phim truyïnì hònh, thanâ h sacá h thò àïuì coá thï í cuönë hutá ngûúiâ xem. Hayä nhú á àïnë thanâ h cöng cuaã bö å truyïnå tranh “Long thênì tûúná g” (vï ì cuöcå chiïnë chönë g quên Nguyïn Möng cuaã nha â Trênì ) la â se ä ro.ä n [ HA Å ÀAN ] Hoaâng hêåu Nam Phûúng Coá thïí laâm phim bom têën vïì hoaâng hêuå cuöëi cuâng Trong buöií ra mùtæ cuönë sacá h “Theo dêuë hoanâ g hêuå Nam Phûúng vaâ vua Baoã Àaiå ”, mötå sö ë àöcå gia ã àa ä àùtå cêu hoiã : cêu chuyïnå hay nhû vêyå sao bêy giú â múiá khai thacá ? Hònh anã h hoanâ g hêuå cuöië cunâ g àepå nhû vêyå sao chûa àûa lïn manâ anã h ma â laiå cû á phaiã ài vay mûúnå tñch Tauâ sû ã Hanâ ? Thúiâ manå g xa ä höiå bunâ g nö,í khaná gia ã àûúcå chûná g kiïnë nhiïuì manâ àöië àapá co á mötå khöng hai cuaã “sao”. Tuênë Hûng (anã h) la â ca sô chùm àapá laiå cacá bònh luênå cuaã nhûnä g ngûúiâ yïu mïnë va â khöng yïu mïnë mònh trïn manå g xa ä höiå . Co á lucá anh àûúcå khen haiâ hûúcá . Thñ du,å co á ngûúiâ tûnâ g bònh luênå khiïu khñch: “Ùn bamá nha â vú å va â noiá àaoå ly á àang la â trend”. Tuênë Hûng àapá : “Co á vú å ma â bamá la â tötë phûúcá àêyë ”. Khi ai àoá chï anh “Noiá nhiïuì nhû àanâ ba”â , anh vui veã phanã höiì : “Àanâ ba â la â ngûúiâ phu å nû ä tuyïtå vúiâ nhêtë . Àanâ ba â noiá nhiïuì la â conâ yïu. Hïtë yïu thò khöng themâ noiá luön, àûnâ g co á tûúnã g”. Nhûng múiá àêy, mötå manâ àöië àapá cuaã anh àûúcå chia seã rênì rênì , nhiïuì ngûúiâ lùcæ àêuì vúiá Tuênë Hûng. Mötå taiâ khoanã dunâ g cacá h noiá laiá amá chó bö å phênå nhayå camã trïn cú thïí àanâ öng àï í chï gionå g hatá Tuênë Hûng. Anh bêtë ngú â phanã phaoá , àaiå y:á Nïuë khöng coá no,á thò lamâ sao me å em sinh àûúcå ra em. Chûa noiá àïnë cacá h àêuë nhau nhû ngoaiâ chú å thò viïcå àûa ca ã me å cha vaoâ nhûnä g chuyïnå khöng coá gò vinh dû å nhû thï,ë vênî la â khöng nïn. Khöng chó Tuênë Hûng thiïuë vùn hoa á trong ûná g xû ã trïn manå g, Noo Phûúcá Thõnh cunä g tûnâ g “dñnh”. Chùnè g hanå , taiâ khoanã “Huy Buiâ ” tha ã bònh luênå : “Chõ Thõnh”. Noo Phûúcá Thõnh liïnì “ùn miïnë g tra ã miïnë g” bùnç g tûâ ngû ä phanã camã : “Vêng chõ Huy B…”. Nghï å sô co á nhiïuì nöiî khö.í MC Nguyïnî Cao Ky â Duyïn tûnâ g giaiä bayâ : “La â ngûúiâ cuaã cöng chuná g têtë nhiïn seä co á ngûúiâ yïu ke ã ghetá . Nghï å sô ai cunä g phaiã tûnâ g hûná g chõu nhûnä g cêu noiá kho á nghe va â àöi khi rêtë vö vùn hoaá tû â anti-fan”. Chñnh nûä MC àûúcå àaná h gia á haiâ hûúcá , sùcæ saoã cunä g bùn khoùn vïì ûná g xûã trïn manå g: “Caiä laiå thò hoaá ra mònh cunä g giönë g ho?å Khöng noiá va â lamâ ngú thuá thêtå àöi khi cunä g êmë ûcá ”. Cho nïn banã lônh vaâ vùn hoa á cuaã nghï å sô thúiâ nay khöng chó àûúcå thï í hiïnå trïn sên khêuë ma â conâ àûúcå thï í hiïnå trïn manå g xa ä höiå . HÖ Ì NGOCÅ HA: TÛ Â CHÖIË LÚI KHEN Nhûnä g têmë hònh Höì Ngocå Ha â chupå vúiá “sao” Àaiâ Loan Thû Ky,â “sao” Thaiá Lan Mai Davika úã mötå sû å kiïnå thúiâ trang taiå Y Á gêy sötë . Khöng ñt taiâ khoanã tû å haoâ vúiá “sao” nha:â “Hö ì Ngocå Ha â àepå nhêtë , so vúiá hai ngöi sao conâ laiå ”. Hö ì Ngocå Ha â àapá laiå : “Xin àûnâ g noiá nhayå camã thï ë a,å rêtë khö í cho em”. Coá ngûúiâ khen Höì Ngocå Ha â tónh taoá , búiã chó cênì chõ “tha ã tim” lúiâ khen êyë co á khi tranh luênå laiå nö í ra. CHI PU: NGHE LA PHU,Å NGÙMÆ LA  CHÑNH Ngûúiâ àepå tung MV múiá , vúiá phiïn banã tiïnë g Trung vaâ tiïnë g Viïtå . Cö bõ “soi” phênì phatá êm tiïnë g Trung. Coá ngûúiâ chï: “Phatá êm ngonå g nghõu khoá nghe”. Lêpå tûcá nhiïuì y á kiïnë bïnh vûcå : “Ngûúiâ Viïtå thò hatá thï ë thöi, àoiâ hoiã gò?”. Coá y á kiïnë conâ cho rùnç g: “Phatá êm lú lúá múiá àùcå biïtå , giönë g nhû nhomá BlackPink noiá tiïnë g Viïtå ngonå g nghõu canâ g khiïnë khaná gia ã yïu. Ma â cênì gò nghe cö êyë hatá , chu ã yïuë la â ngùmæ cö êyë thöi”. SU SU BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Cû á nhû ú ã chú?å Cuöën saách múái nhêët vïì cuöåc àúâi Hoaâng hêåu cuöëi cuâng cuãa triïìu Nguyïîn
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==