Chuã nhêåt 14/4/2024 Nhòn ra thïë giúái 12 Mötå tiïnë g gêmì gû â phatá ra tû â loa dûúiá nûúcá cuaã tauâ nghiïn cûuá ngoaiâ khúi tuyïnë nûúcá Frederick Sound, bang Alaska (My)ä . Mötå con ca á voi lûng guâ tacá h ra khoiã àanâ cuaã no á va â tiïnë laiå gênì . No á nöií lïn röiì laiå lùnå xuönë g va â vonå g laiå tiïnë g goiå . Vaoâ nùm 2021, ngoaiâ khúi búâ biïní phña Àöng Nam Alaska, nhomá 6 nhaâ khoa hocå àa ä phatá àoanå ghi êm tiïnë g chaoâ cuaã ca á voi lûng guâ bùnç g loa dûúiá nûúcá . Ho å vö cunâ g sûnã g sötë khi mötå con ca á voi lûng gu,â àûúcå àùtå tïn la â Twain, àa ä àapá laiå . Sau khi “troâ chuyïnå ” vúiá con ca á voi, cacá nha â nghiïn cûuá cho biïtë cuöcå gùpå gú ä nayâ co á thï í la â bûúcá ngoùtå àêuì tiïn trong viïcå giao tiïpë vúiá àönå g vêtå thöng minh khöng phaiã con ngûúiâ . “Noá giönë g nhû mötå traiã nghiïmå tû â thï ë giúiá khacá . Banå nghe thêyë chuná g ngoi lïn mùtå nûúcá . Sau ào,á co á mötå tiïnë g thú ã lúná , röiì banå co á thï í nhòn thêyë chuná g têpå húpå laiå thanâ h mötå nhomá . Ào á la â mötå canã h tûúnå g khöng thïí tin àûúcå ”, cö Josie Hubbard, mötå nha â nghiïn cûuá hanâ h vi àönå g vêtå cho biïtë . Cö Hubbard úã trïn con tauâ nghiïn cûuá , khi chamå traná vúiá ca á voi lûng guâ lênì àêuì tiïn. Bïn dûúiá boong, nhaâ êm hocå Brenda McCowan àang phatá mötå tiïnë g goiå àûúcå ghi êm cuaã mötå con caá voi qua mötå chiïcë loa dûúiá nûúcá . Twain àa ä “höiì àapá ”, tham gia vaoâ mötå “cuöcå tro â chuyïnå ” keoá daiâ àïnë 20 phutá . Nhõp nhanâ g va â khöng ngûnâ g phatá triïní , nhûnä g baiâ hatá àêyì amá anã h cuaã caá voi co á thï í vang vonå g khùpæ àaiå dûúng. Chuná g tro â chuyïnå bùnç g tiïnë g huytá saoá va â nhõp àêpå , hoùcå sû ã dunå g kha ã nùng àõnh võ bùnç g tiïnë g vang àïí ve ä nïn nhûnä g bûcá tranh vïì thï ë giúiá dûúiá nûúcá . Ca á voi àa ä mï hoùcå con ngûúiâ trong nhiïuì thï ë ky ã va â chuná g co á mötå danh sacá h daiâ cacá hanâ h vi giönë g chuná g ta. Chuná g húpå tacá vúiá nhau cunä g nhû vúiá cacá loaiâ khacá . Chuná g dayå nhau nhûnä g ky ä nùng hûuä ñch, chùm socá con nhoã va â biïtë chúi àuaâ . Tuy nhiïn, khöng giönë g nhû con ngûúiâ , giacá quan chuã àaoå cuaã ca á voi khöng phaiã la â thõ giacá ma â la â thñnh giacá . Trong khi aná h saná g se ä biïnë mêtë khoanã g 200m dûúiá bï ì mùtå àaiå dûúng, êm thanh coá thï í di chuyïní xa hún vaâ nhanh hún trong nûúcá so vúiá trong khöng khñ. Àönå g vêtå giapá xacá àa ä tiïnë hoaá hún 50 triïuå nùm àï í taoå ra va â nghe àûúcå nhiïuì loaiå êm thanh phûcá tapå . Ào á laâ cacá h chuná g liïn lacå , àõnh hûúná g, tòm banå tònh vaâ thûcá ùn, baoã vï å lanä h thö í va â taiâ nguyïn cuaã mònh cunä g nhû traná h nhûnä g ke ã sùn möiì . Con nhoã cuaã chuná g cunä g bêpå be å giönë g nhû treã sú sinh, mötå sö ë con dûúnâ g nhû coá tïn va â cacá àanâ tû â cacá vunâ g khacá nhau cuaã àaiå dûúng hònh thanâ h ca ã phûúng ngû.ä Cacá nha â khoa hocå àa ä nghe thêyë ca á voi bùtæ chûúcá phûúng ngûä cuaã cacá nhomá khacá va â mötå sö ë con thêmå chñ conâ àûúcå tin la â àa ä thûã noiá ngön ngûä cuaã con ngûúiâ . Baiâ hatá cuaã ca á voi lûng guâ àûúcå cho la â mötå trong nhûnä g êm thanh phûcá tapå nhêtë trong vûúng quöcë àönå g vêtå . Banã ghi êm àêuì tiïn baiâ hatá cuaã ca á voi lûng guâ àûúcå thûcå hiïnå vaoâ nùm 1952 búiã ky ä sû Haiã quên Myä Frank Watlington. Gênì 20 nùm sau, nhaâ sinh vêtå hocå biïní Roger Payne nhênå thêyë nhûnä g tiïnë g kïu nayâ àûúcå co á xu hûúná g lùpå ài lùpå laiå . Àiïuì nayâ àa ä thay àöií sû å hiïuí biïtë cuaã chuná g ta vï ì cacá h phatá êm cuaã ca á voi va â tû â ào á dênî àïnë nhiïuì thêpå ky ã nghiïn cûuá . Ngayâ höm nay, nhomá nghiïn cûuá SETI hy vonå g viïcå giaiã ma ä thöng tin liïn lacå cuaã ca á voi co á thï í giupá chuná g ta hiïuí vï ì ngûúiâ ngoaiâ hanâ h tinh, trong trûúnâ g húpå chuná g ta gùpå phaiã . Nhomá àûa ra giaã thuyïtë rùnç g êm thanh cuaã ca á voi chûaá àûnå g nhûnä g thöng àiïpå phûcá tapå , thöng minh giönë g nhû ngön ngû ä cuaã con ngûúiâ , hoùcå co á thï í giönë g cuaã ngûúiâ ngoaiâ hanâ h tinh. Tuy nhiïn, ba â McCowan cho biïtë , sû å hiïuí biïtë cuaã chuná g ta vï ì cacá h giao tiïpë vúiá ca á voi vênî conâ rêtë sú khai. “Chuná g töi vênî àang ú ã giai àoanå àêuì . Mötå thacá h thûcá lúná àöië vúiá chuná g töi laâ phên loaiå cacá tñn hiïuå cuaã ca á voi va â tòm ra ngûä canã h cuaã chuná g, tû â ào á chuná g töi coá thï í xacá àõnh àûúcå y á nghôa. Töi nghô AI seä giupá chuná g töi lamâ àiïuì ào”á , ba â noiá . Cacá h Alaska hún 8.000 km, mötå nhomá cacá chuyïn gia xûã ly á ngön ngûä tû å nhiïn vaâ trñ tuï å nhên taoå , nha â mêtå ma,ä nha â ngön ngûä hocå , nha â sinh hocå biïní , chuyïn gia robot vaâ nha â êm hocå dûúiá nûúcá cunä g àang hy vonå g AI co á thï í giaiã ma ä cuöcå tro â chuyïnå cuaã ca á nha â taná g. Ra mùtæ vaoâ nùm 2020, CETI (Dûå aná Dõch thuêtå Giapá xacá ), do nhaâ sinh vêtå biïní David Gruber dênî àêuì , àa ä liïn tucå ghi hònh mötå nhomá ca á voi ngoaiâ khúi bú â biïní Dominica, mötå honâ àaoã úã Caribe, sûã dunå g micrö gùnæ trïn phao, caá robot vaâ the ã gùnæ trïn lûng caá voi. “Ngoaiå trû â nhûnä g tûúng tacá rêtë ngùnæ nguiã trïn mùtå nûúcá , thêtå kho á àï í chuná g ta nhòn vaoâ thï ë giúiá cuaã chuná g. Àêy la â mötå sinh vêtå àöcå àaoá , hiïnì lanâ h vaâ thöng minh. Möiî lênì nhòn laiå , chuná g töi laiå tòm thêyë thïm sûå phûcá tapå va â cêuë trucá sêu sùcæ trong cacá h giao tiïpë cuaã chuná g”, öng Gruber noiá . Öng tin rùnç g vúiá mûcá tiïnë bö å cöng nghïå hiïnå giú,â chuná g ta co á kha ã nùng giaiã ma ä thöng tin liïn lacå cuaã ca á voi. Dû ä liïuå thu thêpå àûúcå àa ä àûúcå xû ã ly á bùnç g thuêtå toaná hocå mayá àï í phatá hiïnå va â phên loaiå cacá tiïnë g goiå va â kïtë quaã se ä àûúcå cöng böë trong nùm nay. Öng Gruber cho biïtë mucå àñch hiïnå giú â laâ co á thï í taiá taoå laiå “mötå cuöcå tro â chuyïnå nhiïuì bïn”. Noiá cacá h khacá la â taoå ra mötå cuöcå àöië thoaiå bùnç g cacá h sû ã dunå g chñnh tiïnë g kïu cuaã ca á nha â taná g. Nhûng ngay ca ã khi chuná g ta co á thï í noiá chuyïnå vúiá caá voi, liïuå chuná g ta co á nïn khöng? Chùnè g hanå , kha ã nùng goiå ca á voi co á thï í àûúcå sû ã dunå g àï í sùn chuná g. Cacá cöng nghïå múiá àa ä hö î trú å thú å sùn trûúcá àêy. Soná g siïu êm àaä àûúcå sû ã dunå g àï í xacá àõnh võ trñ vaâ du å ca á voi lïn mùtå nûúcá , núi chuná g co á thï í dï î danâ g bõ bùnæ hún. Àêy laâ mùtå traiá àen töië . n [ HOAI VY ] (theo bbc.com, ngaây 10/04/2024) [ NGOCÅ DIÏPÅ ] (theo cbsnews.com, ngaây 11/04/2024) Mötå con ca á nha â taná g Mötå con ca á voi lûng guâ va â con cuaã noá Lêìn àêìu tiïn trïn thïë giúái, caác nhaâ nghiïn cûáu àaä coá möåt “cuöåc troâ chuyïån” vúái möåt con caá voi. Bêy giúâ, muåc tiïu cuãa hoå laâ cöë gùæng tòm hiïíu noá thûåc sûå àang noái gò. Hocå tiïnë g cuãa... caá voi vaâ caá nhaâ taná g BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Ba ngû dên mùcæ ketå trïn mötå àaoã san hö xa xöi ngoaiâ Thaiá Bònh Dûúng trong hún mötå tuênì àaä àûúcå giaiã cûuá sau khi hoå viïtë chû ä “Help (Cûuá )” trïn catá bùnç g la á co å khöní g lö.ì Vaoâ thû á Ba (9/4), àöiå Canã h satá biïní My ä àa ä giaiã cûuá nhûnä g ngûúiâ àanâ öng tû â àaoã Pikelot, mötå phênì cuaã Liïn bang Micronesia, sau khi lúiâ nhùnæ cuaã hoå àûúcå phatá hiïnå tû â trïn khöng. Ba ngûúiâ àanâ öng, àïuì ú ã àö å tuöií 40, noiá vúiá àöiå cûuá hö å rùnç g ho å àa ä ài lacå trïn chuyïnë ài cêu caá vaoâ ngayâ 31/3 trïn chiïcë thuyïnì nho ã daiâ 6 metá cuaã ho.å Cacá quan chûcá Canã h satá biïní cho biïtë , nïuë khöng coá thöng àiïpå lamâ tûâ la á co,å nhûnä g ngûúiâ àanâ öng nayâ co á thï í àa ä khöng àûúcå tòm thêyë . “Mötå minh chûná g àaná g chu á y á cho sû å quyïtë têm cuaã ho,å cacá thuyã thu ã àa ä àaná h vênì tû â “HELP” trïn baiä biïní bùnç g la á co,å mötå yïuë tö ë then chötë giupá àöiå cûuá hö å xacá àõnh võ trñ cuaã ho”å , Trung uyá Chelsea Garcia cho biïtë . Mötå cuöcå tòm kiïmë àa ä àûúcå tiïnë hanâ h sau khi cacá gia àònh baoá vúiá chñnh quyïnì rùnç g ba ngûúiâ àanâ öng àa ä khúiã hanâ h tû â àaoã san hö Polowat, cacá h àaoã Pikelot khoanã g 185 km, nhûng chûa quay trúã laiå . Tauâ cuaã ho,å mötå loaiå thuyïnì nho ã truyïnì thönë g, chó coá mötå àönå g cú duy nhêtë phña bïn ngoaiâ . Trung têm cûuá hö å cuaã Canã h satá biïní Guam àa ä tòm kiïmë trïn khöng trong hún 78.000 haiã ly á vuöng, nhûng bõ canã trú ã do thúiâ tiïtë xêuë . Thöng àiïpå cêuì cûuá cuöië cunâ g àa ä àûúcå phatá hiïnå vaoâ ngayâ 7/4 búiã mötå mayá bay trinh satá cuaã Haiã quên My ä va â mötå mayá bay cuaã Lûcå lûúnå g Baoã vï å Bú â biïní àa ä tha ã àiïnå àamâ vaâ lûúng thûcå xuönë g àaoã . Nhûnä g ngûúiâ àanâ öng cho biïtë , ho å vênî khoeã manå h do àa ä ùn dûaâ va â uönë g nûúcá tû â giïnë g nûúcá ngotå trïn àaoã san hö. Canã h satá biïní Eugene Halishlius laâ mötå trong nhûnä g ngûúiâ giaiã cûuá àêuì tiïn lïn bú,â ngûúiâ hoaá ra laiå la â ho å hanâ g cuaã nhûnä g ngûúiâ ngû dên. Anh coá thïí noiá tiïnë g àõa phûúng cuaã ho.å “Töi coá thï í nhòn thêyë trïn khuön mùtå cuaã ho:å “Ö!Ì Àêy la â ai ma â laiå noiá àûúcå ngön ngûä cuaã chuná g ta?”, anh Halishlius cho biïtë vaâ noiá thïm rùnç g, ho å conâ ngacå nhiïn hún khi anh noiá cho ho å biïtë tïn cuaã mònh. “Qua ã la â mötå thï ë giúiá nho ã be,á töi phatá hiïnå ra mònh laâ ngûúiâ thên cuaã ho.å Ho å khöng thïí tin rùnç g, töi laâ mötå canã h satá biïní àang cöë gùnæ g giaiã cûuá ho”å . Nhûnä g ngûúiâ àanâ öng noiá vúiá anh rùnç g chiïcë thuyïnì cuaã ho å bõ ngêpå do biïní àönå g vaâ àönå g cú phña ngoaiâ bõ uná g nûúcá nïn hoå àa ä cheoâ thuyïnì àïnë àaoã . Pikelot laâ mötå honâ àaoã san hö nhoã be á va â xa xöi chó coá diïnå tñch 0,1 km², cacá h àaoã Guam hún 600 km vïì phña Àöng Nam. Theo baoá quên sûå Stars and Stripes, ho å àa ä thûcå hiïnå mötå cuöcå giaiã cûuá gênì nhû giönë g hïtå vaoâ nùm 2020 khi ba thuyã thu ã bõ hïtë nhiïn liïuå va â tröi giatå vaoâ àaoã san hö. Lúiâ nhùnæ “SOS” bùnç g la á co å cuaã ho å àûúcå phatá hiïnå búiã mötå mayá bay tiïpë nhiïn liïuå cuaã khöng quên My ä va â ho å àa ä àûúcå tauâ tuênì tra Micronesia giaiã cûuá vaiâ ngayâ sau ào.á n Àûúcå cûuá khoãi àaoã hoang nhúâ thöng àiïåp trïn caát Ba ngû dên àaä xïëp chûä “Help (Cûáu)” trïn caát bùçng laá coå, trïn hoân àaão nhoã núi ba ngûúâi khaác cuäng tûâng àûúåc giaãi cûáu nhúâ phûúng phaáp tûúng tûå böën nùm trûúác. Cacá nha â khoa hocå àùtå micrö dûúiá àaiå dûúng àï í ghi êm tiïnë g kïu cuaã ca á nha â taná g Lúiâ nhùnæ bùnç g la á co å cuaã ba ngû dên Àöiå Canã h satá biïní Myä Vu å giaiã cûuá nùm 2020 trïn àaoã Pikelot
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==