Đêm cấp cứu ở Trung tâm Chống độc bắt đầu bằng hình ảnh một cậu bé 15 tuổi được cáng vào trong tình trạng nguy kịch. Cậu bé ôm bụng quằn quại, buồn nôn liên hồi, mồ hôi túa ra như tắm. Chỉ ít phút sau, miệng bắt đầu sùi bọt, tay chân co quắp, toàn thân lên cơn co giật. Người nhà đứng bên ngoài, hoảng loạn và bất lực, không thể ngờ rằng thứ khói tưởng như vô hại lại có thể đẩy một đứa trẻ đến ranh giới sinh - tử nhanh đến vậy. Hơn một năm qua cậu bé làm bạn với thuốc lá điện tử. Gần đây, qua mạng xã hội, em thử một loại thuốc lá điện tử mới, được giới thiệu có mùi vị lạ, mạnh hơn, chứa tinh dầu cần sa. Ngay lần đầu sử dụng, cơ thể đã phản ứng dữ dội với cảm giác chóng mặt, buồn nôn, tay chân bủn rủn. Nhưng sự tò mò của tuổi mới lớn và suy nghĩ chủ quan “ai cũng dùng” đã khiến đứa trẻ mới lớn không lường hết hậu quả. Điều đáng nói, dù thuốc lá điện tử là mặt hàng bị cấm, việc mua bán với vẫn diễn ra dễ dàng trên không gian mạng. Chàng trai 19 tuổi nằm trên giường bệnh, gương mặt còn xanh, đôi mắt mở ra rồi khép lại như đang dò dẫm một thế giới vừa sụp xuống rồi được dựng lại vội vàng. Cậu tên H., quê Ninh Bình. Chỉ “một hơi cho vui”, cậu kể với tôi. Một hơi trong quán nước, giữa những tiếng cười của bạn bè, giữa sự chủ quan rất đỗi quen thuộc của tuổi trẻ: “Thử thì có sao đâu”. Nhưng chỉ vài phút sau, H. ngã quỵ. Co giật. Bất tỉnh. Và tiếp đó là hành trình cấp cứu, gây mê, thở máy. Khi tỉnh lại, em không còn là H. của buổi chiều hôm đó nữa. Thận suy nhanh đến mức các bác sĩ phải nói với gia đình về khả năng chạy thận nhân tạo. Não bị kích thích dữ dội, để lại những khoảng trống trong trí nhớ, những lo âu nặng nề không gọi tên được. Điều đáng sợ hơn cả, không ai biết chính xác H. đã hít phải thứ gì xét nghiệm thường quy không tìm ra dấu vết. Trong căn phòng làm việc cạnh đó, TS. Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, nhìn bảng bệnh án dày lên mỗi ngày. Anh nói chậm rãi, nhưng những con số thì không chậm: “Tuổi trung bình bệnh nhân nhập viện vì thuốc lá điện tử giờ chỉ khoảng 22. Trước kia, chủ yếu là tổn thương não. Gần đây, suy thận nặng xuất hiện ngày một nhiều. Những cơ thể trẻ, vốn khỏe mạnh, sụp đổ nhanh đến mức y học chỉ kịp chạy theo để giữ lại sự sống”. Thấy tôi tò mò về trường hợp bệnh nhân 15 tuổi, bác sĩ Nguyên giở bệnh án, chỉ cho tôi những dòng chữ ghi chi tiết về hậu quả mà cậu bé đang gánh chịu sau những phút bồng bột của tuổi trẻ. Các dấu hiệu lâm sàng ban đầu cho thấy bệnh nhân mắc hội chứng serotonin điển hình do các chất ma túy kích thích trong thuốc lá điện tử gây ra. Trẻ bị lẫn lộn ý thức, vã mồ hôi, co giật. Trớ trêu thay, khi qua cơn cấp tính và tỉnh táo trở lại, cậu thiếu niên lại trông gần như… bình thường: nói chuyện được, tiếp xúc được, không có biểu hiện rối loạn rõ ràng. Chính sự “bình thường giả tạo” này khiến gia đình từng nghĩ đến việc xin cho em ra viện sớm. Nhưng sự thận trọng của các bác sĩ đã cứu em thêm một lần nữa. Những xét nghiệm chuyên sâu cho thấy bức tranh sức khỏe hoàn toàn khác khi cậu bé bị suy thận nhẹ, siêu âm tim ghi nhận tăng áp lực động mạch phổi, giãn thất trái. Chụp cộng hưởng từ não phát hiện tổn thương chất trắng hai bên. Các trắc nghiệm tâm lí còn đáng lo ngại hơn, khi có dấu hiệu trầm cảm, rối loạn nhân cách, lo âu, nghi ngờ hoang tưởng, thậm chí biểu hiện của các rối loạn tâm thần nặng như hưng cảm hay tâm thần phân liệt. Mẫu tinh dầu thuốc lá điện tử mà gia đình mang đến được xét nghiệm và phát hiện chứa 5F-ADB - một loại ma túy tổng hợp thế hệ mới. Đây là chất tác động rất mạnh lên hệ thần kinh, tâm thần và tim mạch, với độc tính phức tạp mà y học vẫn chưa thể hiểu hết. Người sử dụng có nguy cơ sớm bị suy thận, suy tim, tổn thương não và rối loạn tâm thần kéo dài. Đáng lo hơn, loại chất này đang âm thầm len lỏi vào thuốc lá điện tử - thứ mà nhiều người trẻ vẫn lầm tưởng chỉ là “thuốc lá ít hại”. MỘT HƠI THUỐC NGẮN, MỘT ĐỜI DÀI THƯƠNG TỔN Bác sĩ Nguyên nhíu mày, trầm tư. Ở người đàn ông này luôn hiện hữu trăn trở: dù là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hay thuốc lá truyền thống, tất cả đều chứa nicotine - một chất độc, gây nghiện mạnh và có khả năng gây ung thư nhiều cơ quan, làm thế nào để ngăn chặn. Nicotine đặc biệt gây hại cho não bộ đang phát triển của thanh thiếu niên, làm suy giảm trí nhớ, khả năng học tập và tư duy. “Tất cả các sản phẩm thuốc lá cần phải được loại bỏ khỏi đời sống con người”, ông khẳng định, đó không chỉ là vấn đề y tế mà còn là trách nhiệm bảo vệ tương lai của thế hệ trẻ. Sau 10 ngày điều trị tích cực, cậu bé 15 tuổi được chuyển sang Viện Sức khỏe Tâm thần để tiếp tục điều trị các rối loạn tâm thần. Con đường hồi phục phía trước còn dài, và những tổn thương có thể không dễ xóa nhòa. Câu chuyện của cậu thiếu niên 15 tuổi là một lời cảnh báo đắt giá, có những cánh cửa tò mò mở ra rất dễ, nhưng để quay lại bình thường, đôi khi phải trả giá bằng cả sức khỏe, tinh thần, thậm chí là tương lai. Với thuốc lá điện tử, “thử cho biết” có thể là lần thử không bao giờ nên có. Nhiều tinh dầu thuốc lá điện tử hiện nay chứa các nhóm ma túy tổng hợp thế hệ mới - những chất biến đổi liên tục, độc tính mạnh, không nằm trong các bảng xét nghiệm thường quy. Chúng đi qua rào cản pháp lí, đi qua sự chủ quan của người dùng, và đi thẳng vào não, vào thận, vào hệ thần kinh trung ương. Điều trớ trêu là nhiều bệnh nhân trông vẫn tỉnh táo. Họ nói chuyện được, trả lời được. Nhưng khi kiểm tra kĩ, trí nhớ rạn nứt, hành vi rối loạn, điện não bất thường. Có người rơi vào hội chứng serotonin - cơ thể như bị đẩy lên một nấc quá cao: tim đập nhanh, mồ hôi vã ra, kích động, ảo giác. Không có thuốc giải độc đặc hiệu. Các bác sĩ chỉ có thể hỗ trợ hô hấp, tuần hoàn, điều chỉnh rối loạn chuyển hóa, và… chờ. Chờ xem não có hồi phục không. Chờ xem tổn thương sẽ dừng lại ở đâu. Những con số thống kê vì thế chỉ là phần nổi của tảng băng. Thuốc lá điện tử từng được khoác lên mình chiếc áo “ít hại hơn”, “thay thế an toàn”. Nhưng thực tế tại Trung tâm Chống độc cho thấy một câu chuyện khác. Đây đang là môi trường ẩn náu của các hóa chất và ma túy tổng hợp phức tạp nhất hiện nay. Độc tính mạnh. Khả năng gây nghiện cao. Biến đổi liên tục để né kiểm soát. Một con đường ngắn và kín để đưa chất độc vào cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ. TS. Nguyễn Trung Nguyên gọi thẳng tên mối nguy ấy: “Nếu không cấm tuyệt đối, xã hội có thể phải đối mặt với một “thế hệ tổn thương não”. Việt Nam từng quyết liệt với nhiều chất gây hại và đã thành công. Nhưng với thuốc lá điện tử, thời gian không đứng về phía chúng ta. Chỉ vài năm chần chừ, thói quen sẽ hình thành. Sự tò mò sẽ trở thành nghiện ngập. Và khi đó, mọi biện pháp sẽ trở nên muộn màng. Những giường bệnh ở Trung tâm Chống độc không chỉ kể câu chuyện của vài cá nhân kém may mắn. Chúng là lời cảnh báo hữu hình về một mối nguy đang lan nhanh hơn mọi thống kê, tinh vi hơn mọi xét nghiệm thường quy và tàn nhẫn với chính thế hệ trẻ - những bộ não còn đang hoàn thiện. Cái giá phải trả không chỉ là vài ngày nằm viện, mà có thể là trí nhớ rạn nứt, nhân cách biến dạng, khả năng học tập và lao động không bao giờ trở lại như cũ. Cảnh báo đã hiện hữu, không phải trên những tấm áp phích hay khẩu hiệu tuyên truyền, mà trên những bộ não tổn thương, những ánh mắt hoang mang và những giấc mơ tuổi trẻ bị cắt ngang. Vấn đề không còn là chúng ta có đủ bằng chứng hay không, mà là liệu chúng ta có đủ dũng khí để hành động kịp thời, trước khi một “thế hệ tổn thương não” trở thành hiện thực không thể đảo ngược. n TRUNG TÂM CHỐNG ĐỘC (BỆNH VIỆN BẠCH MAI) KHÔNG TẤP NẬP NHỮNG CA NHẬP VIỆN NHƯ TRUNG TÂM CẤP CỨU, CŨNG KHÔNG LẶNG LẼ NHƯ PHÒNG HỒI SỨC BAN ĐÊM. Ở ĐÂY, SỰ IM LẶNG MANG MỘT SỨC NẶNG KHÁC - SỨC NẶNG CỦA NHỮNG CƠ THỂ TRẺ TUỔI NẰM BẤT ĐỘNG, CỦA NHỮNG CON SỐ SINH HÓA TĂNG VỌT TRÊN MÀN HÌNH, VÀ CỦA NHỮNG CÂU HỎI CHƯA CÓ LỜI ĐÁP VỀ THỨ CHẤT VÔ HÌNH VỪA ĐI QUA PHỔI NGƯỜI BỆNH CHỈ TRONG MỘT HƠI NGẮN NGỦI. HÀ MINH Vết cắt vô hình sau làn khói thuốc www.tienphong.vn KÝ SỰ 18 27-28/12/2025 Ở hành lang bệnh viện, những bước chân người nhà đi qua lại, gấp gáp rồi chậm dần. Có những câu hỏi không ai dám cất thành lời: Sau này, con tôi còn nhớ được bao nhiêu? Còn học tập, làm việc như trước không? Những tổn thương này có trở lại bình thường không? Câu trả lời, y học buộc phải thẳng thắn: có thể không. Có những vết hằn trên não không xóa được. Có những suy giảm nhận thức kéo dài, thậm chí vĩnh viễn. Và đáng lo hơn, nhiều người ra viện khi đã tỉnh táo, rồi âm thầm sống chung với trí nhớ kém dần, khả năng tập trung giảm sút, rối loạn hành vi… mà không bao giờ quay lại bệnh viện. Phát hiện bệnh nhân bị tổn thương não vì ngộ độc thuốc lá điện tử chứa ma túy Bác sĩ Nguyên (bên trái) trao đổi với nam thanh niên bị suy thận vì hút thuốc lá điện tử
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==