Trong lúc máy bay tiêm kích Trung Quốc chĩa radar vào máy bay Nhật Bản trên vùng biển ngoài khơi Okinawa cuối tuần trước, thực khách ở Thượng Hải vẫn đổ xô tới khai trương 2 nhà hàng sushi mới. Dòng người xếp hàng kéo dài hơn 14 giờ bên ngoài nhà hàng sushi băng chuyền, khi thương hiệu Nhật Bản Sushiro mở rộng chuỗi đã có khoảng 70 cửa hàng tại Trung Quốc. Oscar (biệt danh), 22 tuổi, đến từ tỉnh Phúc Kiến, là một trong những khách hàng mới của nhà hàng. Khi được hỏi về căng thẳng gần đây liên quan tới phát biểu ngày 7/11 của Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi về khả năng Tokyo can thiệp quân sự vào Đài Loan (Trung Quốc), anh nói với Bloomberg: “Tôi tôn trọng quyết định của chính phủ chúng tôi. Nhưng chuyện này không mang tính chính trị. Đây chỉ là đi ăn thôi”, anh nói khi vừa ngồi xuống trong nhà hàng đông kín người. Trong khi 2 nền kinh tế hàng đầu châu Á mâu thuẫn gay gắt, hoạt động mua sắm và tiêu dùng của 1,4 tỷ người Trung Quốc hầu như vẫn bình thường. Dù quan chức Trung Quốc khuyến cáo người dân hạn chế đi du lịch Nhật Bản, siết nhập khẩu hải sản và hủy một số buổi hòa nhạc hay phim Nhật, có vẻ chính quyền vẫn tránh kích động dư luận đến mức khó kiểm soát. Các nhà quan sát cho rằng điều này thể hiện sự điều chỉnh trong “cẩm nang” của Trung Quốc về cách gây sức ép kinh tế, khi nước này tính toán cẩn thận mức độ trả đũa để không làm suy yếu nhu cầu tiêu dùng vốn đang mong manh của thị trường trong nước, hay tạo ra làn sóng bất ổn xã hội. “Khơi dậy sự phẫn nộ trong dư luận có thể dẫn đến những hệ quả khó lường, khó kiểm soát. Thực phẩm và sản phẩm Nhật Bản vẫn cực kỳ được ưa chuộng tại Trung Quốc”, Jeremy Chan, chuyên gia phân tích cấp cao tại Eurasia Group và từng là nhà ngoại giao Mỹ tại Trung Quốc và Nhật Bản, nhận định. Trên nền tảng bán lẻ lớn nhất Trung Quốc Tmall, doanh thu của nhiều thương hiệu lớn của Nhật Bản như Uniqlo, Muji, Shiseido, Sony, Panasonic… không bị ảnh hưởng, thậm chí còn tăng, theo dữ liệu phân tích của công ty Trung Quốc Hangzhou Zhiyi Technology. TÌNH HÌNH CÓ THỂ THAY ĐỔI Ông Hồ Tích Tiến, cựu tổng biên tập Thời báo Hoàn Cầu (Trung Quốc), tháng trước cảnh báo rằng không nên để căng thẳng leo thang quá mức, dù nhà báo này vốn là một trong những tiếng nói dân tộc chủ nghĩa mạnh mẽ nhất. Lần gần nhất quan hệ Trung-Nhật leo thang nghiêm trọng là năm 2012, sau khi Tokyo quyết định quốc hữu hóa quần đảo Senkaku/Điếu Ngư tranh chấp. Khi đó, những bài viết và phát biểu hùng hồn trên truyền thông nhà nước góp phần châm ngòi làn sóng biểu tình chống Nhật tại hơn chục thành phố, gồm cả Bắc Kinh và Thượng Hải. Giữa cơn thịnh nộ đó, Fast Retailing phải đóng 42 cửa hàng Uniqlo tại Trung Quốc - thị trường lớn thứ hai của hãng, trong khi tập đoàn Aeon đóng 30/35 siêu thị ở Quảng Đông và Sơn Đông. Những hình ảnh về vụ tấn công một tài xế ở Tây An vì lái chiếc Toyota Corolla lan truyền chóng mặt, khiến người dân càng e ngại mua ôtô Nhật. Tại đại lý Toyota ở Thâm Quyến hôm qua, một nữ nhân viên cho biết doanh số mẫu xe điện bZ3X giá 15.000 USD, sản phẩm giúp hãng lấy lại thị phần tại Trung Quốc, không bị tác động tiêu cực. Tại cửa hàng Uniqlo 3 tầng ở Bắc Kinh tuần này, người mua sắm có vẻ cũng không bận tâm tới tranh cãi mới nhất giữa hai nước. “Tôi muốn ủng hộ đất nước mình, nhưng tôi không nghĩ tình hình tệ tới mức phải ngừng mua hàng Nhật. Dù sao thì mọi thứ ở đây cũng sản xuất tại Trung Quốc”, một phụ nữ hơn 50 tuổi họ Lưu chia sẻ khi đang xem chiếc áo giữ nhiệt. Một vị khách họ Trần tại cửa hàng cho biết bà thích đi du lịch Nhật Bản nhưng đã hủy chuyến gần đây vì lo ngại an toàn. Tuy nhiên, tình hình căng thẳng không làm thay đổi thói quen mua sắm của bà, vì bà thích quần áo chất lượng tốt. Hình ảnh cửa hàng Muji mới cải tạo ở Thành Đô (tỉnh Tứ Xuyên) cũng tương tự. Trên mạng xã hội, nhiều người Trung Quốc khen ngợi sự hợp tác giữa cửa hàng với các nhà thiết kế địa phương, để cung cấp sản phẩm phù hợp với thị trường Trung Quốc. “Với tình hình hiện tại, tôi bất ngờ vì nơi này vẫn đông như vậy”, một người viết trên mạng xã hội Tiểu Hồng Thư. Tuy nhiên, ông Wu Xinbo, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Mỹ tại Đại học Phúc Đán, cho rằng cảnh tấp nập trên thị trường có thể thay đổi nếu lãnh đạo Nhật Bản không đáp ứng yêu cầu của Bắc Kinh. “Nếu bà Takaichi không điều chỉnh lập trường, Trung Quốc nhiều khả năng sẽ gia tăng áp lực”, ông nói. n THU LOAN (theo Bloomberg, Reuters) KHI QUAN HỆ TRUNG-NHẬT LAO DỐC CÁCH ĐÂY HƠN CHỤC NĂM, MỘT LÀN SÓNG TẨY CHAY DIỄN RA TRÊN KHẮP TRUNG QUỐC ĐỂ QUAY LƯNG VỚI CÁC THƯƠNG HIỆU NHẬT BẢN, THẬM CHÍ CÓ CẢ BIỂU TÌNH TRÊN ĐƯỜNG PHỐ. LẦN NÀY, BẮC KINH CHỌN CÁCH THẬN TRỌNG HƠN, ÍT NHẤT CHO ĐẾN THỜI ĐIỂM HIỆN TẠI. Cảnh tượng “lạ” giữa căng thẳng www.tienphong.vn QUỐC TẾ 18 13-14/12/2025 Cảnh đông đúc tại cửa hàng sushi Sushiro ở Thượng Hải, Trung Quốc ngày 8/12 ẢNH: BLOOMBERG Trung-Nhật Trưởng thành thật Trong một thời gian rất ngắn, chatbot AI đã trở thành người bạn mới của người trẻ ở nhiều nước. Từ Mỹ đến châu Á, ngày càng nhiều thiếu niên xem AI như chỗ dựa tinh thần, nơi tâm sự, hoặc đơn giản là công cụ làm bài tập nhanh gọn. Nhưng trong lúc các bạn trẻ hào hứng, những người lớn xung quanh lại bắt đầu lo ngại: liệu chúng ta có đang để lớp trẻ bước vào một không gian quá phức tạp mà chưa có đủ hàng rào an toàn? Các khảo sát gần đây cho thấy mức độ sử dụng AI ở thanh thiếu niên đã vượt xa dự đoán. Ở Mỹ, gần 70% các em tuổi hoa (teen) từng dùng chatbot và một phần ba dùng hằng ngày. Ở Singapore, toàn bộ 500 học sinh-sinh viên trong khảo sát mới đây đều dùng AI cho bài tập. Nhiều em 13-14 tuổi đã trò chuyện với chatbot thường xuyên để giải tỏa tâm trạng hoặc tâm sự các vấn đề riêng tư. Sức hút của AI với tuổi teen khá dễ hiểu: không phán xét, trả lời nhanh, lúc nào cũng tỏ ra đồng cảm. Nhưng chính điều đó lại khiến các chuyên gia tâm lý cảnh báo. Một bộ não đang phát triển rất dễ nhầm lẫn sự “quan tâm mô phỏng” với sự thấu hiểu thật sự. Một số vụ việc đau lòng ở Mỹ, nơi chatbot vô tình đưa ra lời khuyên nguy hiểm cho thiếu niên đang khủng hoảng, đã cho thấy rủi ro không thể coi thường. Khi AI tỏ ra “hiểu mình”, một số em dễ hình thành sự lệ thuộc cảm xúc - điều vốn rất dễ xảy ra trong giai đoạn tâm sinh lý nhạy cảm. Dù AI không có cảm xúc thật, nó lại tạo ra ảo giác về sự thân mật. Nhiều teen nói họ cảm thấy thoải mái nói với chatbot những điều “không dám nói với ai”. Điều này nghe bình thường, nhưng nếu AI dần thay thế bạn bè thật, việc phát triển kỹ năng giao tiếp, xử lý xung đột, hay hiểu cảm xúc người khác sẽ bị ảnh hưởng rõ rệt. Không ít nhà tâm lý gọi đây là “mối quan hệ một chiều đầy rủi ro”, vì AI được thiết kế để chiều lòng người dùng - chứ không giúp họ lớn lên. Không chỉ vấn đề tinh thần, việc sử dụng AI để làm bài tập cũng đang tạo ra một mặt trái. Nhiều học sinh dùng chatbot để viết văn, làm toán, hoặc hoàn thành bài nhanh cho kịp hạn. Một số thầy cô khuyến khích dùng AI để lấy ý tưởng, nhưng phần đông đều lo ngại rằng nếu phụ thuộc, học sinh sẽ mất dần động lực học thật. Thực tế cho thấy nhiều mô hình AI vẫn dễ mắc lỗi, giải sai toán hoặc sử dụng lập luận thiếu chiều sâu. Học sinh tin tưởng AI quá mức dễ rơi vào ảo tưởng rằng mình hiểu kiến thức, trong khi thực ra là không. Mối lo khác là việc tiếp xúc với nội dung người lớn. Một số nền tảng chatbot từng bị phát hiện trượt sang chủ đề nhạy cảm dù biết người dùng dưới 18 tuổi. Một số ứng dụng còn gợi ý hình thức “bạn trai ảo” hay “bạn gái ảo” cho vị thành niên. Trước áp lực dư luận, vài công ty đã siết chặt, như Character.AI chuẩn bị cấm hẳn teen trò chuyện tự do với AI. Meta cũng bổ sung quyền kiểm soát cho phụ huynh. Nhưng phần lớn nền tảng vẫn thiếu cơ chế giám sát hiệu quả. Vấn đề trọng tâm vẫn là: tại sao giới trẻ lại tìm đến AI nhiều đến vậy? Câu trả lời không quá phức tạp. Nhiều em sợ bị đánh giá, sợ nói ra điều mình nghĩ, hoặc không tìm được ai để chia sẻ. Chatbot thì luôn dịu dàng, luôn sẵn sàng trả lời, luôn “ủng hộ”. Nhưng sự dễ chịu đó đôi khi khiến các em né tránh thế giới thật - nơi con người không phải lúc nào cũng hoàn hảo. AI không xấu, nhưng nó không thể thay thế kết nối người thật. Nó có thể hỗ trợ học tập, giúp đỡ tạm thời về cảm xúc, nhưng không thể trở thành chỗ dựa chính. Điều quan trọng bây giờ là người lớn, từ cha mẹ, thầy cô đến nhà quản lý, phải kịp thời tạo ra ranh giới và hướng dẫn phù hợp, thay vì để các em tự xoay xở trong thế giới công nghệ đang thay đổi quá nhanh. Nếu không làm điều đó ngay, chúng ta có thể đánh mất thứ mà không một chatbot nào mang lại được: sự trưởng thành thật của một con người thật. THÁI AN BÌNH LUẬN QUỐC TẾ Ngày 11/12, Nhà Trắng khẳng định Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể đồng thời duy trì “quan hệ làm việc tốt” với Trung Quốc và “liên minh rất vững chắc” với Nhật Bản. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Karoline Leavitt gọi Nhật Bản là “đồng minh tuyệt vời của Mỹ”, trong khi Tổng thống Trump “có mối quan hệ làm việc tốt” với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Đến nay, Tổng thống Trump chưa lên tiếng về những mâu thuẫn giữa Tokyo và Bắc Kinh.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==