10 ĐỜI SỐNG n Thứ Tư n Ngày 3/12/2025 Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo, ô nhiễm không khí không chỉ gây ra các bệnh thường gặp như viêm mũi, viêm họng, viêm phổi mà còn làm tăng nguy cơ mắc hen suyễn, đột quỵ, bệnh tim mạch và ung thư phổi. Những chất độc hại, đặc biệt là bụi siêu mịn PM2.5 (đường kính ≤ 2,5 µm), có thể xuyên sâu vào phổi, thậm chí vào máu, gây tổn thương đa cơ quan, ảnh hưởng cả hệ hô hấp, hệ tim mạch và hệ miễn dịch. Theo WHO, hơn 60.000 ca tử vong mỗi năm ở Việt Nam do tim mạch, đột quỵ, ung thư phổi, phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), viêm phổi… có liên quan ô nhiễm không khí. UNICEF cũng ghi nhận khoảng 70.000 người Việt tử vong hằng năm vì các bệnh liên quan không khí ô nhiễm, tức trung bình mỗi 7,5 giây lại có một trường hợp tử vong. Tại Hà Nội, theo các nghiên cứu quan trắc, mỗi năm có thêm gần 1.100 ca nhập viện do bệnh tim mạch và gần 3.000 ca nhập viện do các bệnh đường hô hấp khi nồng độ PM2.5 tăng cao. Một số bệnh viện ghi nhận lượng bệnh nhân hô hấp đến khám tăng khoảng 20% trong các đợt ô nhiễm nặng. Các chuyên gia Bệnh viện Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, ô nhiễm không khí vừa là nguyên nhân hình thành bệnh lí, vừa khiến các bệnh mạn tính trở nên trầm trọng hơn. Điều này xuất phát từ việc hệ thống lọc tự nhiên của phổi bị quá tải khi tiếp xúc thường xuyên với các hạt bụi độc hại. PGS.TS Vũ Văn Giáp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, nhấn mạnh: “Bụi siêu mịn dưới 2,5 micromet là yếu tố nguy hiểm nhất vì con người không thể nhìn thấy hoặc cảm nhận được, trong khi các hạt này có thể đi sâu vào máu và gây phản ứng viêm tại nhiều cơ quan”. Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết, các tháng giao mùa 10 - 11, sương mù kết hợp với bụi mịn khiến bụi PM2.5 không được khuếch tán, gây giảm tầm nhìn và gia tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp và tim mạch, đặc biệt ở người già và trẻ em. Ô nhiễm không khí cũng gây ảnh hưởng đáng kể tới sức khỏe da. Bác sĩ, TS Vũ Thái Hà, Trưởng khoa Nghiên cứu và ứng dụng công nghệ tế bào gốc - Bệnh viện Da liễu Trung ương, cho biết chỉ số PM2.5 tăng cao làm mất hàng rào bảo vệ da, khiến bụi mịn dễ xâm nhập, gây viêm da, mẩn đỏ, kích ứng và làm tăng các bệnh da liễu trong mùa hanh khô. Đáng chú ý, nghiên cứu quy mô lớn của Đại học Cambridge (Anh) trên gần 30 triệu người cho thấy ô nhiễm không khí có thể làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ. Bụi PM2.5, NO2 và bồ hóng được chứng minh liên quan trực tiếp đến tình trạng viêm và tổn thương hệ thần kinh. Cụ thể, nồng độ PM2.5 tăng thêm 10 µg/m2 làm tăng nguy cơ mất trí nhớ thêm 17%. Không chỉ ảnh hưởng đến hô hấp, tim mạch hay thần kinh, ô nhiễm kéo dài còn làm suy giảm miễn dịch, khiến người bị viêm khớp mạn tính, thoái hóa khớp hoặc gout dễ tái phát cơn đau; những người làm việc ngoài trời cũng thường xuyên gặp tình trạng đau khớp, mỏi cơ khi tiếp xúc với môi trường không khí bẩn. BIỆN PHÁP BẢO VỆ SỨC KHỎE Cục Quản lý Môi trường y tế - Bộ Y tế khuyến cáo, khi chỉ số chất lượng không khí (AQI) ở mức xấu (150 - 200), người dân nên giảm thiểu hoạt động ngoài trời. Nếu buộc phải ra ngoài, cần chọn thời điểm ít ô nhiễm trong ngày, giảm cường độ vận động và dành nhiều thời gian nghỉ ngơi. Người dân sống gần khu vực giao thông đông đúc hoặc gần các công trình xây dựng nên hạn chế mở cửa sổ, nhất là khi AQI ở mức kém; đồng thời tăng cường thông gió trong nhà và trồng thêm cây xanh. Đặc biệt, cần sử dụng khẩu trang có khả năng lọc bụi mịn (khẩu trang y tế thông thường không cản được PM2.5). Bệnh nhân hô hấp càng cần đeo khẩu trang khi ra đường để tránh khói xe, bụi công trình hay các mùi hắc gây kích ứng. Bộ Y tế cũng khuyến nghị người dân chuyển sang sử dụng nhiên liệu sạch, thay bếp than tổ ong bằng bếp điện, bếp từ; hạn chế đốt vàng mã, đốt nhang, đặc biệt trong thời điểm thời tiết hanh khô hoặc những ngày chất lượng không khí suy giảm nghiêm trọng. Tình trạng đốt rơm rạ tại ngoại thành Hà Nội cũng là nguyên nhân làm bầu không khí thủ đô thêm ngột ngạt, nên cần được kiểm soát chặt chẽ. Trong giao thông, người dân được khuyến khích sử dụng phương tiện công cộng, tắt máy khi dừng đèn đỏ và phản ánh các phương tiện, công trình xả thải gây ô nhiễm. HÀ MINH Những năm gần đây, tình trạng ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn ở Việt Nam liên tục ở mức báo động, để lại hệ lụy trực tiếp đối với sức khỏe cộng đồng. Nhiều nghiên cứu quốc tế và số liệu thực tế trong nước cho thấy ô nhiễm không khí đang trở thành mối nguy sức khỏe kéo dài, không còn mang tính thời điểm như trước. Ô nhiễm không khí - sát thủ thầm lặng Ô nhiễm không khí khiến gia tăng bệnh nhân mắc viêm đường hô hấp Những đối tượng dễ bị tổn thương nhất Các nhóm chịu ảnh hưởng mạnh nhất từ ô nhiễm không khí bao gồm trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ mang thai và người mắc bệnh nền như hen, COPD, tim mạch. Ở những thời điểm ô nhiễm tăng cao, tần suất nhập viện vì đợt cấp hô hấp, tim mạch đều tăng rõ rệt. PGS.TS Vũ Văn Giáp cảnh báo: “Với người có bệnh lí phổi mạn tính, bụi mịn có thể gây khó thở, ho kéo dài, tức ngực, thậm chí dẫn đến đợt cấp nguy hiểm tính mạng. Do đó, các chuyên gia khuyến cáo bệnh nhân hen và COPD cần tuân thủ điều trị, duy trì thuốc hằng ngày và tăng liều giãn phế quản theo chỉ định khi xuất hiện triệu chứng bất thường”. Trao đổi với phóng viên Tiền Phong ngày 1/12, bà Giang nói rằng, hơn 12 năm lặn lội cứu trợ, xây nhà chống lũ cho bà con, đây là lần đầu tiên bà chứng kiến các tỉnh Nam Trung bộ, đặc biệt Đắk Lắk thiệt hại nặng nề như vậy. Mấy ngày qua, nhóm của bà dành thời gian khảo sát sơ bộ, đánh giá mức lũ và khả năng hợp tác triển khai xây nhà chống lũ cho người dân xã Hòa Xuân - một trong những xã của tỉnh Đắk Lắk bị thiệt hại nặng nề nhất trong đợt mưa lũ vừa qua. Trước đó, bà Giang đã gặp Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk Tạ Anh Tuấn, Phó Bí thư Tỉnh ủy Cao Thị Hoà An, trao đổi sơ bộ về việc hỗ trợ tỉnh triển khai chương trình Nhà chống lũ cho người dân ở các vùng ảnh hưởng nặng nề bởi lũ lụt năm nay. Theo bà Giang, quỹ không làm các hoạt động từ thiện thông thường, mà mang tính chất bền vững như xây nhà chống lũ giúp bà con thích ứng thiên tai dài hạn, giảm thiểu tác động biến đổi thiên tai và khí hậu, đặc biệt là trồng rừng trong suốt 12 năm qua. Bà Giang và quỹ nhận thấy địa hình các xã Hòa Thịnh, Hòa Xuân… rất gần thủy điện, dốc thẳng đứng, giống lòng hồ, lòng chảo, trong khi quốc lộ 1A xây cao hơn 2-3m nên vừa qua, khi nước lũ đổ về bị dồn lại, như lòng chảo, gây ngập lụt nặng. Về việc xây nhà chống lũ, theo bà Giang, quỹ sẽ tập trung vào việc hỗ trợ địa phương tái thiết sau thiên tai một cách bền vững. Trước mắt, cần đánh giá mức độ tác động, thiệt hại của bão lũ, loại hình lũ gần đây, sau đó quỹ mới có kế hoạch hành động cụ thể cho Đắk Lắk. Hiện quỹ mới triển khai xây nhà chống lũ cho 11 tỉnh, chủ yếu ở miền Bắc và miền Trung. Theo bà Giang, đợt này sau khi làm việc với chính quyền xã, tỉnh Đắk Lắk, chờ địa chất ổn định, các chuyên gia sẽ vào đánh giá khả năng, thiết kế xây nhà cho phù hợp. Phú Yên cũ (nay là Đắk Lắk) khá đặc biệt vì mức lũ ở các địa bàn khác nhau (nơi ngập nhiều do thủy điện, nơi do địa hình lòng chảo, nơi do ngâm nước lâu….) nên chuyên gia sẽ đưa ra các mô hình khác nhau cho địa phương. Việc này cần thận trọng chứ không thể làm ngay lập tức được, cần hợp tác với cả người dân theo phương châm “3 cùng” (thiết kế - xây dựng - đóng góp) để người dân cùng nỗ lực vươn lên. Chính quyền địa phương cần thể hiện vai trò cốt cán trong việc này. TUẤN NGUYỄN Khảo sát kỹ để xây nhà chống lũ an toàn, bền vững Theo bà Phạm Thị Hương Giang, người sáng lập Quỹ Sống và dự án thiện nguyện Nhà chống lũ, bà đã trao đổi với lãnh đạo tỉnh Đắk Lắk về việc hỗ trợ tỉnh triển khai chương trình Nhà chống lũ cho người dân ở các vùng ảnh hưởng nặng nề bởi lũ lụt năm nay. Mỗi vùng lũ lụt có đặc tính khác nhau nên dự án thiện nguyện Nhà chống lũ đã thiết kế 9 mô hình, ứng dụng với nhiều loại lũ khác nhau Bà Phạm Thị Hương Giang (bìa trái) đi cứu trợ bà con vùng lũ ở Đắk Lắk
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==