Kế hoạch hòa bình 28 điểm do Mỹ đề xuất gây chú ý mạnh bởi tham vọng tạo ra một thỏa thuận toàn vẹn: vừa sắp xếp lại an ninh châu Âu, vừa giải quyết lãnh thổ, đồng thời dựng lên cơ chế bảo đảm và tái thiết đồ sộ. Dù vậy, đằng sau cấu trúc chặt chẽ ấy là không ít câu hỏi về tính khả thi. Điểm nổi bật đầu tiên và cũng gây tranh cãi nhất chính là vấn đề lãnh thổ. Kế hoạch đề xuất công nhận thực tế Crimea, Luhansk và Donetsk thuộc Nga, còn Kherson và Zaporizhzhia sẽ “đóng băng” theo đường tiếp xúc. Về lý thuyết, đây là điều Mátxcơva mong đợi nhất. Nhưng với Kiev, việc công nhận mất lãnh thổ vốn là lằn ranh đỏ không thể vượt qua. Tiền lệ Istanbul 2022 (nơi mà một thỏa thuận gần thành hình đã tan vỡ vào phút chót) cho thấy chỉ cần thiếu niềm tin, hoặc thiếu sự gắn kết giữa rút quân và nhượng bộ, đàm phán sẽ sụp đổ ngay lập tức. Vì vậy, dù đây là điểm cốt lõi của hòa bình, nó cũng chính là rào cản lớn nhất. Điểm thứ hai là việc Ukraine phải ghi vào hiến pháp rằng không gia nhập NATO, trong khi NATO cũng cam kết không kết nạp Ukraine và không triển khai quân trên lãnh thổ nước này. Đây là nỗ lực đáp ứng yêu cầu an ninh cốt lõi của Nga: một Ukraine trung lập, không trở thành tiền đồn của phương Tây. Tuy nhiên, điều này đồng nghĩa Kiev từ bỏ quyền lựa chọn chiến lược. Điểm thứ ba là cơ chế bảo đảm an ninh do Mỹ dẫn dắt. Đây là nỗ lực định chế hóa rủi ro, quy định rõ hậu quả nếu Nga tái tấn công, và ngược lại, điều kiện để Ukraine được bảo đảm. Nhưng cơ chế này phụ thuộc quá nhiều vào ý chí chính trị của Washington và các đồng minh - vốn có thể thay đổi theo từng chu kỳ bầu cử. Điểm thứ tư là gói tái thiết đồ sộ, lên tới hàng trăm tỷ đô la Mỹ, kết hợp tài sản Nga bị đóng băng với nguồn vốn Mỹ-châu Âu. Đây là phần hấp dẫn nhất đối với Ukraine, bởi tái thiết không chỉ giúp phục hồi đất nước mà còn tái định hình nền kinh tế theo hướng hiện đại. Tuy nhiên, các trở ngại pháp lý trong việc sử dụng tài sản Nga, cùng sự dè dặt của châu Âu về việc dỡ bỏ trừng phạt quá sớm, khiến điểm này tuy sáng sủa nhưng mong manh. Điểm thứ năm là giới hạn lực lượng vũ trang Ukraine và việc thiết lập vùng đệm phi quân sự. Ý tưởng này hướng tới ổn định dài hạn, giảm nguy cơ tái xung đột. Tiền lệ Istanbul cho thấy bất cứ hạn chế nào đối với năng lực phòng thủ của Kiev đều đòi hỏi một cơ chế bảo đảm cực kỳ đáng tin. Dẫu Nga và Ukraine mỗi bên đều ôm ấp những toan tính riêng trong việc chấp nhận kế hoạch hòa bình, thì điều tha thiết nhất vẫn là tiếng súng phải lặng đi để sinh mạng con người không còn bị cuốn vào vòng bão đạn. THÁI AN Theo AP, kế hoạch cũng có điều khoản trấn an lo ngại an ninh của Ukraine khi coi một “cuộc tấn công vũ trang nghiêm trọng, có chủ đích và kéo dài” của Nga trong tương lai sẽ bị coi là “mối đe dọa hòa bình và an ninh của cộng đồng xuyên Đại Tây Dương”. Tuy nhiên, một quan chức cấp cao Mỹ cho biết thỏa thuận này không ràng buộc Mỹ hay châu Âu phải can thiệp quân sự thay cho Ukraine nếu Nga triển khai một cuộc tấn công khác trong tương lai, chỉ nói chung chung rằng Mỹ và châu Âu sẽ “xác định các biện pháp cần thiết để khôi phục an ninh”. Một điểm nội bật là bản kế hoạch không chỉ cấm Ukraine gia nhập NATO mà còn ngăn chặn liên minh này tiếp tục mở rộng – đúng như mong muốn của Nga, vì Mátxcơva luôn coi NATO là mối đe dọa. Nga cũng sẽ được quản lý vùng đất mà lực lượng của họ chưa thể kiểm soát hoàn toàn. Theo kế hoạch dự thảo, Nga sẽ nắm giữ toàn bộ vùng Donbas ở miền Đông Ukraine, dù đến nay Kiev vẫn còn giữ được khoảng 14% diện tích. Quân đội Ukraine - hiện gồm khoảng 880.000 quân - sẽ bị giảm xuống 600.000. Đề xuất còn mở đường cho việc gỡ bỏ các biện pháp trừng phạt Nga và đưa nước này trở lại nhóm G8. Nga bị loại khỏi nhóm này vào năm 2014, sau khi sáp nhập bán đảo Crimea của Ukraine bên bờ biển Đen. Một quan chức cấp cao của chính quyền Mỹ cho biết, nhóm của Mỹ bắt đầu soạn kế hoạch sau khi đặc phái viên Steve Witkoff có các cuộc gặp với ông Rustem Umerov - cố vấn Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Quan chức này nói rằng ông Umerov đồng ý với phần lớn nội dung và chỉnh sửa một số điểm, sau đó trình lên Tổng thống Zelensky. Bộ trưởng Lục quân Mỹ Dan Driscoll có mặt tại Kiev hôm 20/11 để trao đổi với ông Zelensky về kế hoạch. Nhà lãnh đạo Ukraine đưa ra phát biểu thận trọng trên mạng xã hội, không đề cập trực tiếp nội dung kế hoạch. Ông viết: “Các nhóm của Ukraine và Mỹ sẽ làm việc về các điều khoản để chấm dứt chiến sự. Chúng tôi sẵn sàng hợp tác một cách xây dựng, trung thực và nhanh chóng”. Theo dự thảo, Nga sẽ cam kết không tấn công trong tương lai. Đây là điều mà Nhà Trắng coi là một nhượng bộ. Ngoài ra, 100 tỷ USD tài sản Nga bị đóng băng sẽ được dùng để tái thiết Ukraine. Tuy nhiên, việc nhượng lãnh thổ cho Nga chắc chắn sẽ vấp phải phản ứng của dư luận Ukraine, đồng thời trái với Hiến pháp Ukraine. Ông Zelensky đã nhiều lần bác bỏ khả năng này. Nga sẽ được giữ lại một nửa công suất điện từ nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia - nhà máy lớn nhất châu Âu mà Nga giành quyền kiểm soát từ đầu cuộc xung đột. TIẾNG NÓI CỦA CHÂU ÂU Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và đặc phái viên Witkoff đã âm thầm xây dựng kế hoạch hòa bình trong 1 tháng, có tham vấn Ukraine và Nga. Ông Kirill Dmitriev, một cố vấn thân cận của Tổng thống Nga Vladimir Putin, là người cùng ông Witkoff tham gia quá trình soạn thảo. Khi thông tin về bản dự thảo được đưa ra, nhiều nhà ngoại giao châu Âu yêu cầu được tham vấn. Châu Âu lây nay vẫn lo ngại rằng chính quyền Mỹ muốn gạt họ và ông Zelensky sang một bên trong quá trình đàm phán. Thái độ đôi khi mềm mỏng của ông Trump với ông Putin càng khiến Brussels lo lắng, dù tháng trước Mỹ đã áp đặt biện pháp trừng phạt nặng tay với ngành dầu mỏ của Nga. Cao ủy phụ trách đối ngoại EU Kaja Kallas phát biểu: “Để bất kỳ kế hoạch nào có hiệu quả đều cần sự ủng hộ của Ukraine và châu Âu”. Bà cho rằng kế hoạch dự thảo có vẻ quá nghiêng về Mátxcơva. “Chúng tôi chưa thấy bất kỳ nhượng bộ nào từ phía Nga”, bà nói. Ngoại trưởng Đức Johannes Wadephul cho biết ông đã gọi điện cho ông Witkoff và Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Hakan Fidan để bàn về “những nỗ lực hiện nay nhằm chấm dứt cuộc xung đột và chấm dứt sự đau khổ cho người dân”. Ông Mykhailo Podolyak, một cố vấn của Tổng thống Zelensky, chỉ trích rằng kế hoạch chẳng khác gì “đầu hàng vô điều kiện”. Ngoại trưởng Pháp Jean-Noël Barrot phát biểu: “Chúng tôi muốn một nền hòa bình chính đáng, tôn trọng chủ quyền của tất cả các bên, một nền hòa bình bền vững không thể bị thách thức bởi sự gây hấn trong tương lai. Nhưng hòa bình không thể là đầu hàng”. Ông nhấn mạnh châu Âu muốn thỏa thuận bắt đầu bằng ngừng bắn, rồi mới đàm phán về lãnh thổ và đảm bảo an ninh. Ngoại trưởng Ba Lan Radoslaw Sikorski nói rằng châu Âu, bên tài trợ quân sự lớn nhất của Ukraine, phải được tham vấn. Ông nhấn mạnh Ukraine không nên bị hạn chế quân sự, và thay vào đó phải hạn chế năng lực của Nga. THẾ YẾU CỦA UKRAINE Ukraine đang ở thế dễ bị tổn thương vì phụ thuộc vào Mỹ về viện trợ quân sự. Dù Ukraine vẫn nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ các đồng minh châu Âu, viện trợ quân sự và tài chính hiện nay đến chậm hơn nhiều so với giai đoạn đầu của cuộc xung đột. Đặc biệt, ông Zelensky đang chịu áp lực lớn từ vụ bê bối tham nhũng nghiêm trọng liên quan tới nhiều cộng sự thân cận, trong khi Nga tiếp tục tấn công dồn dập trên chiến trường. Dẫu vậy, các nhà phân tích cho rằng tình hình khó khăn hiện nay sẽ không khiến ông bớt cứng rắn. “Khủng hoảng chính trị trong nước không làm ông Zelensky dễ chấp nhận yêu cầu của Nga hơn. Lý do là dư luận và quân đội sẽ phản đối mạnh mẽ, khiến ông ấy có thể chịu hậu quả lớn”, hãng phân tích Eurasia Group nhận định. Washington Post dẫn một nguồn tin cho biết, châu Âu và Ukraine trước đây kỳ vọng Mỹ sẽ gây sức ép buộc Nga đàm phán vào mùa Xuân năm tới, sau khi các lệnh trừng phạt mới của Mỹ tác động mạnh hơn lên ngân sách Nga, thay vì vào mùa Đông khi Nga có lợi thế quân sự. n www.tienphong.vn QUỐC TẾ 20 22-23/11/2025 BÌNH LUẬN QUỐC TẾ KẾ HOẠCH CỦA TỔNG THỐNG MỸ DONALD TRUMP NHẰM CHẤM DỨT CUỘC XUNG ĐỘT Ở UKRAINE GỒM 28 ĐIỂM, TRONG ĐÓ CÓ ĐIỀU KHOẢN CHO PHÉP NGA GIỮ LẠI MỘT PHẦN LÃNH THỔ CỦA UKRAINE VÀ GIỚI HẠN QUY MÔ QUÂN ĐỘI CỦA UKRAINE. GIỚI PHÂN TÍCH PHƯƠNG TÂY CHO RẰNG ĐỀ XUẤT NÀY RÕ RÀNG NGHIÊNG VỀ PHÍA MÁTXCƠVA VÀ BUỘC KIEV “ĐẦU HÀNG HOÀN TOÀN”. Một quan chức Ukraine nói: “Ukraine sẽ vượt qua mùa Đông này. Các lệnh trừng phạt mới chỉ là khởi đầu. Không cần phải vội. Tổng thống không thể ký văn bản này khi chưa có đảm bảo, vì ngay cả các nghị sĩ thân thiết của ông ấy cũng không chấp nhận. Đây là thỏa thuận tồi”. THU LOAN cho Ukraine Kế hoạch hòa bình Một phụ nữ Ukraine dắt chó bên cạnh cây cầu ở thành phố Irpin bị đánh sập vì giao tranh ẢNH: REUTERS 5 ĐIỂM NỔI BẬT
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==