cho biết ông lo ngại khi “có hàng trăm, thậm chí hàng ngàn video do AI tạo ra, với lời thoại tục tĩu liên quan đến sinh lý, tình dục, phá vỡ các giá trị văn hóa, đang len vào thiết bị của người dùng theo thuật toán đề xuất”. “Công cụ quá dễ tiếp cận khiến cho việc sản xuất nội dung phản cảm thành phổ thông. Chỉ cần vài chục USD mua gói dịch vụ mỗi tháng, hoặc thuê dịch vụ làm video AI trọn gói, người ta có thể đặt hàng bất kỳ kiểu nội dung nào. Từ video ngắn chất lượng trung bình đến video sắc nét, lồng tiếng, phụ đề đa ngôn ngữ, tối ưu SEO, tất cả đều có bảng giá. Muốn video gây cười phản cảm, hình ảnh mát mẻ, lời thoại gây sốc, đều làm được” một người chuyên làm content khẳng định. Những nội dung này không chỉ gây khó chịu mà còn đặt ra vấn đề đạo đức và bản sắc văn hóa. AI có thể tạo ra hình ảnh, trang phục, bối cảnh vay mượn hoặc “lai” giữa nhiều nền văn hóa, dẫn tới sự nhầm lẫn về nguồn gốc, làm nhòe các giá trị gốc. Những hình ảnh méo mó, dung tục gắn chung với hình hài của người cao tuổi, người lao động bình thường, hoặc bối cảnh đám tang, chợ truyền thống, quán xá khiến cho người xem trẻ tuổi rất dễ hiểu nhầm về cách ứng xử và chuẩn mực trong đời sống thực. Nhiều tổ chức và chuyên gia đang đề xuất giải pháp kỹ thuật và pháp lý, từ việc xây dựng trung tâm hỗ trợ nạn nhân bị tấn công mạng đến yêu cầu dán nhãn bắt buộc với nội dung AI. Một số hãng công nghệ, như Google, công bố việc gắn watermark để nhận diện video AI. Tuy nhiên, với tốc độ phát triển và mức độ phổ cập của công cụ tạo video, những biện pháp này mới chỉ là bước khởi đầu. HẠ ĐAN 9 n Thứ Năm n Ngày 20/11/2025 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ Người nghe mất phương hướng vì âm nhạc AI Cuộc khảo sát toàn cầu do Deezer phối hợp với Ipsos vừa công bố tạo ra một phen chấn động trong ngành công nghiệp âm nhạc: 97% người nghe không thể phân biệt được đâu là ca khúc do người sáng tác và đâu là sản phẩm của AI. Dù gây bất an, nhạc AI vẫn tăng tốc với tốc độ đáng kinh ngạc. Mới đây nhất, ca khúc Walk my walk của Breaking Rust, nghệ sĩ được cho là sử dụng công nghệ tổng hợp giọng hát, đã đứng đầu bảng xếp hạng Country Digital Song Sales của Billboard Mỹ. Nhóm nhạc ảo The Velvet Sundown cũng tạo hiệu ứng lan truyền mạnh trên Spotify từ tháng 6. Sau khi bị chú ý, nhóm xác nhận toàn bộ bài hát của họ đều do AI sáng tác, trong đó có một ca khúc vượt mốc 3 triệu lượt phát trực tuyến. Sự thành công ngoài dự đoán của “ban nhạc không người” này khiến ngành âm nhạc buộc phải đặt câu hỏi: liệu khán giả có quan tâm đến việc ai đang sáng tác, hay họ chỉ quan tâm thứ mình nghe có đủ cuốn hút? Âm nhạc vốn không chỉ là âm thanh. Nó là câu chuyện đời, kinh nghiệm, nỗi đau, niềm vui, cảm xúc… của con người. Khi AI sao chép hoàn hảo cấu trúc giai điệu, âm sắc giọng hát và phong cách sáng tác của một nghệ sĩ, khán giả bị đặt vào trạng thái lưỡng lự. Liệu giọng hát họ nghe có thật sự là của nghệ sĩ mình yêu thích, cảm xúc trong ca từ có phải được viết bằng trải nghiệm sống, hay chỉ là sản phẩm của thuật toán dự đoán? Hiệu ứng đồng hóa này dẫn đến một hệ quả khác: tai người nghe bị “lập trình” thích những công thức dễ nghe mà AI tạo ra, từ đó vô tình triệt tiêu nhu cầu thưởng thức những sáng tạo độc đáo, gai góc, mang tính cá nhân, có nghĩa triệt tiêu luôn sự đa dạng của nghệ thuật. ĐẠT NHI Những tên tuổi như Diễm Hương, Việt Trinh, Thu Hà, Y Phụng… từng là ký ức thanh xuân của nhiều thế hệ. Thời ấy dòng phim thương mại sản xuất và phát hành nhanh chóng “chiếm sóng”, những ngôi sao của dòng phim ấy trở thành thần tượng của khán giả trẻ. Ảnh của họ trên lịch xuất hiện khắp thành thị đến nông thôn. Treo lịch thần tượng từng là “mốt” một thời. Nhưng thời ấy cũng qua, treo lịch thần tượng nói riêng, lịch có ảnh con người nói chung, dần bị cho là thứ “quê mùa”. Người ta chuyển sang chơi lịch phong cảnh, lịch con giống trong hội họa. Lịch thần tượng tưởng đi vào quá khứ bỗng một ngày lại được nhắc tới cùng trào lưu “đu” concert. Năm 2023, Hà Anh Tuấn thực hiện live concert Chân trời rực rỡ tại Ninh Bình. Những tặng phẩm kèm vé khiến fan thích thú: poster Chân trời rực rỡ, lịch mica 2023, dây đeo đen - trắng. Tấm poster có ảnh Hà Anh Tuấn chụp bên chú ngựa được người hâm mộ săn lùng, thậm chí kết thúc concert họ còn mua bán, trao đổi với nhau. Các ca sĩ nổi tiếng đều sở hữu cộng đồng fan lớn mạnh. Sơn Tùng M-TP có Sky, Soobin Hoàng Sơn có Kingdom, Mỹ Tâm có Tri âm, Đen Vâu có Đồng âm, Hoàng Thùy Linh có Phoenix…. Bất cứ thứ gì liên quan đến thần tượng đều được fan nâng niu, trân trọng. Bộ sưu tập ảnh của thần tượng luôn có trong bộ nhớ điện thoại, máy tính… của fan. Lịch thần tượng chắc chắn là “quà” năm mới họ muốn sở hữu. Dù đã U60 nhưng ca sĩ Như Quỳnh lại có nhiều fan trẻ. Có những bạn trẻ dùng AI để ra mắt những bộ ảnh về thần tượng, theo cách họ muốn, thậm chí họ tung cả ảnh lịch thần tượng do họ thiết kế. Tuy nhiên những “tác phẩm” này chỉ lưu hành trong nội bộ nhóm. Bà chủ một đơn vị làm lịch Tết có tiếng ở Hà Nội khẳng định, lịch thần tượng sẽ hút khách. Tuy nhiên, năm nay bà chưa có kế hoạch vì còn bận làm lịch cho các công ty đã đặt hàng và làm lịch con giống phục vụ Tết. Có người băn khoăn, để có những bức ảnh đẹp và độc in trên lịch, phải nhận được cái gật đầu từ thần tượng, thậm chí thần tượng phải sẵn sàng làm mẫu. Vấn đề cát-xê cho thần tượng có khi cũng khiến đơn vị “thầu” lịch thần tượng đau đầu hơn là việc hợp tác với họa sĩ để xin sử dụng ảnh chụp tranh làm lịch. Lúc này, những người hâm mộ Hà Anh Tuấn đang náo nức với concert Sketch a Rose tại Đà Lạt. Một fan của Hà Anh Tuấn đã quảng cáo về bộ lịch 2026: bộ lịch có giá 175.000 đồng, với 26 trang in màu trên nền giấy mỹ thuật. Người hâm mộ thời nay khác thời xưa. Họ vừa yêu thần tượng, vừa nhanh nhạy nhìn ra những cách kiếm tiền hiệu quả từ niềm say mê của mình. ĐÀO NGUYÊN Lịch thần tượng nóng trở lại Năm 2025, ghi nhận sự bùng nổ của hàng loạt concert hút lượng khán giả khổng lồ. Nhu cầu lưu giữ hình ảnh thần tượng tăng cao, khiến nhiều người nghĩ đến thời kỳ lịch thần tượng nở rộ như đầu thập niên 90 của thế kỷ trước. Pire 2 lại loay hoay với đàn dê, gà, rừng cây công nghiệp. Bước ra sau nhà và gõ vô thân cây gỗ Huê (sưa đỏ), anh Khê nói vẻ sốt ruột: “Mười năm mà có bấy nhiêu đây”. Mười năm trước, anh và bà con ở hai bên sông A Bung thi nhau trồng cây sưa đỏ. Rồi người quen lấy vài đoạn video về nông dân sản xuất giỏi ra cho mọi người xem, khiến ai cũng nói về chuyện sắp giàu là cái chắc. Ví dụ như chuyện nông dân Đặng Văn San ở Lào Cai trồng 600 cây sưa đỏ, trong số đó có 1 cây thương lái ước tính có 100 kg lõi và mua với giá 250 triệu đồng, còn lại những cây khác có giá từ 80-100 triệu đồng. “Trồng sưa”, đó là câu nói cửa miệng của trưởng thôn. Và rồi người dân lại nói, cây này có giá trị quá, nếu trồng sâu trong núi thì sẽ bị đốn trộm. Vậy là mọi người trồng quanh nhà. Khu vườn sát nhà và là miếng đất đẹp nhất được anh Khê trồng sưa. Thỉnh thoảng anh lại sang bên kia sông và tới nhà thầy giáo Hồ Văn Củm để ngắm cây sưa được trồng ngay trước nhà. Cán bộ khuyến nông chia sẻ kinh nghiệm, sưa trồng ở nơi có không khí mát, lạnh, độ cao 500 mét so với mực nước biển. Anh Khê cho biết, vài năm trước thì mọi người đổ xô đi trồng củ mì (sắn), trồng ngô để bán cho nhà máy tinh bột sắn. Nhưng rồi đất nhanh chóng bạc màu, mọi người chuyển đổi sang trồng keo tai tượng. Anh Khê tiếc nuối vì đã đầu tư trồng cây gỗ huê. Anh nói: “Chưa biết tính sao, vì gỗ huê sau 10 năm chỉ to hơn cổ tay, nếu trồng cây tràm thì thu hoạch được hai mùa rồi!”. BÁN THỊT TRÊN MẠNG Ngay giữa thôn Pire 1 có một nhà nhà nhỏ treo bảng: “Sửa tivi, các đồ điện tử” của anh Hồ Văn Puôn, 35 tuổi. Vài người chỉ vào đó cười và nói: “Ế lắm, có ai sửa đâu, ở núi chứ đâu phải ở phố, nên chủ tiệm đi làm rẫy rồi”. Nhưng có một ngôi nhà gần đó treo bảng “bán các món nhậu, đặc sản” thì có vẻ lại ăn nên làm ra, do chị chủ quán bán buôn có vẻ ế, nên chuyển sang bán thịt heo trên mạng. Chị Hồ Thị Nghê rao bán thịt lợn trên facebook. Lợn đen được nuôi nhốt tự nhiên, lai lợn rừng nên thịt rất thơm ngon. Năm 2024, chị rời vùng cao heo hút này để vào thành phố Hồ Chí Minh làm công nhân. Chốn đô thị nhìn cái gì cũng lạ mắt. “Pa nghi a súp”, (ước mơ thoát nghèo) được chị nhắc lại khi đi làm thuê ở thành phố. Chị Nghê thường ra đường và nhìn không chớp mắt cảnh buôn bán tấp nập ở thành phố, từ quán cóc đến trong hẻm đều đắt khách. Không ai biết rằng, người con gái Pa Kô đang nhen lên trong đầu ý tưởng về quê khởi nghiệp. Tôi tò mò khi nhìn thấy quán nhậu và liệt kê ra toàn món ăn giống miền xuôi, trong khi nơi này lại là rừng núi heo hút. Vài lần sau đó khi đi ngang quán tôi vẫn thấy không một bóng người. Chắc quán sẽ đóng cửa? Dân cư nơi này thưa thớt chứ đâu đông đúc như Sài Gòn mà mở quán nhậu. Đó là chưa kể mỗi khi trên sườn núi Cà Lưa mù mịt mưa đổ, những dòng suối cạn ở nơi này lập tức chia cắt bản làng. Quán vắng khách, chị Nghê quay sang bán thịt lợn trên facebook. “Thịt hết rồi nhé mọi người. Cảm ơn anh chị em luôn ủng hộ hẹn đơn hàng sau nhé”. Những comment này liên tục được chị thả trên trang. Chị ship thịt lợn vào tận thành phố Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Huế, vì vậy quán dù vắng khách, nhưng “quán” trên facebook đã náo nhiệt, cháy hàng. L.V.C Thầy Hồ Văn Củm với cây huê đỏ trồng ngay trước nhà ẢNH: LÊ VĂN CHƯƠNG Chị Kăn Biên, vợ trưởng thôn Pire 2 chăn nuôi gà, dê để có thêm thu nhập ẢNH: LÊ VĂN CHƯƠNG Đứng trên cầu bắc ngang sông A Bung nhìn lên ngọn núi Cà Lươi dựng đứng, nơi từng in dấu chân của bao phu trầm đến từ Huế, Nghệ An, Quảng Nam, Quảng Ngãi. Giờ đây người trẻ Pa Kô nhìn lên và ai cũng mong có được mấy héc ta thì nhất định sẽ thoát nghèo. Ngày trước người Pa Kô rộn rã làm lễ Aza tạ ơn thần linh cho lúa. Còn giờ đây người trẻ mong được mùa, được giá. Ảnh lịch Hà Anh Tuấn được quảng cáo trên hội, nhóm yêu thích Hà Anh Tuấn Nội dung phản cảm do AI tạo ra ngập tràn trên các nền tảng số
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==