Xây dựng thành công mô hình dự báo ngập lụt do nước dâng và sóng lớn Biến chất thải sinh hoạt thành năng lượng Trong khuôn khổ tài trợ của Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia, nhóm nghiên cứu, do GS.TSKH Bùi Văn Ga (Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng) chủ trì, đã phát triển thành công “Mô-đun sản xuất điện hòa lưới công suất nhỏ từ chất thải sinh hoạt và sản xuất ở nông thôn”, mang lại những kết quả đột phá, vừa giải quyết bài toán môi trường, vừa mở ra triển vọng phát triển năng lượng sạch cho khu vực nông thôn. Điểm đặc biệt của công trình là mô-đun điện-rác tích hợp trong hệ thống năng lượng tái tạo lai (HRES), kết hợp điện mặt trời, điện gió, biomass và công nghệ sản xuất hydrogen xanh. Trong đó, rác khó phân hủy được nén thành viên nhiên liệu RDF để khí hóa thành syngas, còn rác hữu cơ dễ phân hủy dùng sản xuất biogas. Hai loại khí này, sau khi lọc sạch, được hòa trộn cùng hydrogen tạo ra từ điện phân nước nhờ nguồn năng lượng tái tạo. Hỗn hợp nhiên liệu linh hoạt này được đưa vào động cơ đốt trong cải tiến để phát điện, đồng thời có thể đấu nối trực tiếp vào lưới điện. Kết quả nghiên cứu mở ra khả năng ứng dụng rộng rãi từ môđun sản xuất điện nhỏ phục vụ hộ gia đình, hợp tác xã, đến hệ thống năng lượng tái tạo kết hợp sản xuất hydrogen xanh cho cộng đồng nông thôn, từ việc cải tiến động cơ hiện có sang chế tạo xe máy hydrogen - xăng sinh học, tiến tới xe máy pin nhiên liệu hydrogen. N.H Giải quyết bài toán khan hiếm nguồn nước ở vùng cao Trong khuôn khổ đề tài nghiên cứu khoa học và công nghệ cấp quốc gia, các nhà khoa học của Viện Khoa học Thuỷ lợi Việt Nam đã nghiên cứu, đánh giá tính ổn định và đề xuất các giải pháp kỹ thuật nâng cao hiệu quả của các mô hình cấp nước tại vùng núi cao, vùng khan hiếm nước. Trong hơn 3 năm, các nhà khoa học điều tra, khảo sát, quan trắc và đánh giá được tính ổn định của các mô hình cấp nước trước đây, đồng thời đề xuất giải pháp công nghệ bổ sung nhằm nâng cao hiệu quả cho các mô hình này, phù hợp với đặc điểm từng khu vực. Trong đó, triển khai thành công công nghệ thu nước đáy suối vào đầu mối cấp nước sinh hoạt để nâng cao năng lực hiệu quả cho công trình khai thác nước khe suối tại xã Phù Lưu, tỉnh Tuyên Quang. Bên cạnh đó, bổ sung công nghệ thu gom nước mưa đưa vào tầng nước khai thác trong đá cứng nứt nẻ tại UBND xã Tân Hưng, tỉnh Đồng Nai. Các mô hình này đã góp phần đảm bảo cấp nước an toàn, ổn định, bền vững và nâng cao được chất lượng nước, giảm đáng kể chi phí quản lý vận hành, duy tu, bảo dưỡng và xử lý chất lượng nước. TUỆ MINH Việt Nam đang chịu tác động ngày càng mạnh mẽ của bão, áp thấp nhiệt đới. Từ đầu năm đến nay, Biển Đông hứng chịu 14 cơn bão, trong đó nhiều cơn bão mạnh đổ bộ trực tiếp đất liền nước ta như Kajiki đổ bộ Nghệ An-Hà Tĩnh cuối tháng 8, Bualoi cũng đổ bộ khu vực này cuối tháng 9, Matmo dù không gây gió mạnh trên đất liền nhưng gây mưa lũ kỷ lục cho Thái Nguyên, Lạng Sơn và Bắc Ninh. Mới nhất, cơn bão số 13 đổ bộ Bình ĐịnhPhú Yên (cũ) gây thiệt hại nặng nề. Các cơn bão không chỉ gây gió mạnh, mưa lớn mà còn khiến nước biển dâng kèm sóng lớn đánh đắm nhiều tàu, thuyền, phá huỷ khu nuôi trồng thuỷ sản, gây ngập lụt, gây hư hại hệ thống đê kè, sạt lở bờ sông, bờ biển, ảnh hưởng đến sinh kế của người dân khu vực ven biển. Thực tế đó đòi hỏi phải có công cụ dự báo, cảnh báo ngập lụt vùng ven biển do nước dâng và sóng trong bão nhằm giảm thiểu thiệt hại, đồng thời phục vụ quy hoạch phát triển vùng ven biển. Trong khuôn khổ đề tài khoa học và công nghệ cấp quốc gia, các nhà khoa học của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia đã nghiên cứu xây dựng bộ mô hình và quy trình công nghệ dự báo ngập lụt vùng ven biển do nước dâng và sóng trong bão, thí điểm tại Thanh Hóa. Nghiên cứu tạo ra những đóng góp nổi bật, bền vững cho lĩnh vực khoa học - công nghệ dự báo biển ở Việt Nam. Cụ thể, các nhà khoa học đã nghiên cứu, ứng dụng và phát triển mô hình tích hợp mã nguồn mở dự báo ngập lụt vùng ven biển do nước dâng và sóng trong bão cho vùng ven biển Thanh Hóa, kèm quy trình và phương án dự báo phục vụ dự báo, cảnh báo. Mô hình đã thực hiện đánh giá ảnh hưởng của từng yếu tố gây ngập lụt vùng ven biển như thuỷ triều, sóng, dòng chảy sông đến kết quả mô phỏng ngập lụt ven biển do nước dâng và sóng trong bão. Mô hình này đã được áp dụng thử nghiệm cho ven biển Thanh Hóa, được kiểm định với cơn bão trong quá khứ và thử nghiệm trong mùa bão năm 2025, kết quả cho thấy có thể triển khai ứng dụng vào dự báo nghiệp vụ. CÓ THỂ NHÂN RỘNG RA NHIỀU ĐỊA PHƯƠNG Theo PGS.TS Nguyễn Bá Thủy - Chủ nhiệm đề tài, nghiên cứu đã xây dựng được công nghệ dự báo ngập lụt ven biển do nước dâng bão dựa trên mô hình hiện đại, tích hợp nhiều yếu tố, lần đầu tiên được thực hiện tại Việt Nam. Kết quả nghiên cứu sẽ làm thay đổi nhận thức của dự báo viên về hệ quả của nước biển dâng và sóng trong bão tới vùng đất liền ven biển. Tuy nhiên, để có thể ứng dụng hiệu quả công nghệ, cần đầu tư năng lực tính toán đáp ứng đủ thời gian mô phỏng trong dự báo nghiệp vụ. Tại địa phương nơi thực hiện thí điểm, Đề tài đã xây dựng được công nghệ dự báo ngập lụt ven biển do nước dâng và sóng trong bão cho khu vực ven biển Thanh Hóa, đồng thời xây dựng bộ bản đồ về ngập lụt do nước dâng và sóng trong bão tỷ lệ 1/10.000 theo các cấp bão 11, 12, 13 và 14 đổ bộ vào kỳ triều cường tại khu vực. Công nghệ và quy trình đã được chuyển giao có đào tạo cho dự báo viên tại Đài Khí tượng thuỷ văn Bắc bộ, góp phần nâng cao năng lực tại địa phương trong chủ động ứng phó thiên tai. Theo PGS Thủy, dù sản phẩm chưa thể định lượng hiệu quả trực tiếp vào GRDP (tổng sản phẩm trên địa bàn) nhưng đóng góp gián tiếp thông qua giảm thiểu thiệt hại do nước dâng, sóng trong bão. Đặc biệt, theo PGS Thủy, đề tài chú trọng vào vấn đề nghiên cứu cơ bản để hướng tới hoàn thiện công nghệ dự báo ngập lụt do nước biển dâng trong bão tại khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai bão, lũ. Sản phẩm có thể mở rộng cho khu vực ven biển khác. Điều này có ý nghĩa quan trọng khi Việt Nam có đường bờ biển dài 3.260km, trong đó gần 2/3 đường bờ biển thường xuyên đối mặt nguy cơ bão. TUỆ MINH Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy, quá trình sắp xếp lại bộ máy và hợp nhất cơ quan quản lý ở một số địa phương khiến phạm vi công việc của các Sở mở rộng đáng kể. Nhiều giám đốc, phó giám đốc và cán bộ chuyên môn phải đảm nhận các lĩnh vực mới, đòi hỏi thời gian thích ứng và bồi dưỡng nghiệp vụ. Việc mở rộng phạm vi phân cấp cũng đặt ra thách thức lớn về năng lực cán bộ, nhất là ở cấp xã, khi nhiều nội dung mới được giao trong khi kinh nghiệm thực tiễn còn hạn chế. Trước thực tế đó, Bộ KH&CN đã biên soạn bộ tài liệu hướng dẫn gần 300 trang, trong đó mỗi thủ tục hành chính, mỗi nội dung phân cấp, phân quyền đều có hướng dẫn ngắn gọn, dễ tra cứu, được ví như “cẩm nang nghiệp vụ” cho cán bộ ở cơ sở. Bộ cũng tổ chức hội nghị tập huấn chuyên sâu kéo dài nhiều ngày cho lãnh đạo các Sở KH&CN, đồng thời cử cán bộ của các Cục, Vụ trực tiếp xuống địa phương để hướng dẫn thực hành, hỗ trợ giải quyết hồ sơ thực tế. Ông Duy cho biết, Bộ KH&CN sẽ duy trì cơ chế hỗ trợ thường xuyên, giao các Cục, Vụ tổ chức hội nghị trực tuyến định kỳ hằng tháng, hằng quý để giải đáp khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai phân cấp, phân quyền, đến khi làm thành thạo công việc. “Phải sát cánh với địa phương, chỉ bàn cách làm, không bàn lùi”, ông nói. NGUYỄN HOÀI Các nhà khoa học của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia đã xây dựng thành công mô hình và quy trình công nghệ dự báo ngập lụt vùng ven biển do nước dâng và sóng trong bão. Sản phẩm có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh gần 2/3 đường bờ biển nước ta thường xuyên hứng chịu bão. Tập huấn về phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực KHCN Ngày 13/11, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội nghị tập huấn về phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ. Việt Nam đang chịu tác động ngày càng mạnh mẽ của bão, áp thấp nhiệt đới. Từ đầu năm đến nay, Biển Đông hứng chịu 14 cơn bão, trong đó nhiều cơn bão mạnh đổ bộ trực tiếp đất liền nước ta. Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy phát biểu tại Hội nghị tập huấn Tình trạng ngập lụt ven biển tại Cửa Lò, Nghệ An do nước dâng và sóng lớn trong cơn bão số 5, tháng 8/2025 ẢNH: PHẠM TRƯỜNG 11 n Thứ Sáu n Ngày 14/11/2025
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==