3 n Thứ Tư n Ngày 29/10/2025 THỜI SỰ Sáng 28/10, thảo luận về báo cáo giám sát môi trường của Quốc hội, đại biểu Nguyễn Minh Tâm (Quảng Trị) cho rằng, báo cáo chưa xác lập ràng buộc trách nhiệm: chưa rõ ai chịu trách nhiệm cuối cùng khi không đạt chỉ tiêu, chế tài xử lý ra sao, quy trình kiểm tra - công khai - xử lý thế nào? Báo cáo và dự thảo Nghị quyết đã đề cập tương đối kỹ về thực trạng và bộ công cụ - đó là những điểm tiến bộ đáng ghi nhận, nhưng chưa “điểm danh” các cam kết năm 2025 và chưa gắn trách nhiệm - chế tài để bảo đảm thi hành đúng hạn, tránh tình trạng “ban hành nghị quyết rồi để đó”. Từ phân tích trên, đại biểu đề nghị Chính phủ mạnh dạn công khai bảng xếp hạng tuân thủ của tỉnh, thành phố (địa điểm du lịch, siêu thị, khách sạn đạt chuẩn “không nhựa một lần”); rút giấy phép, giảm hạng cơ sở vi phạm lặp lại và thậm chí, cần có chế tài “mạnh tay” với những tỉnh không đạt chỉ tiêu thực hiện cam kết về môi trường thì có thể giảm/giữ lại một phần phân bổ sự nghiệp môi trường năm sau; tỉnh đạt vượt chuẩn được thưởng tăng chi. “Tôi tha thiết đề nghị Nghị quyết giám sát lần này phải là Nghị quyết thực thi: rõ người - rõ việc - rõ thời hạn - rõ kết quả; đi kèm thưởng - phạt ngân sách; có chế tài đủ mạnh với hành vi “không làm”; và có cơ chế công khai dữ liệu (hình ảnh vi phạm) để toàn xã hội cùng giám sát”, bà Tâm kiến nghị. ĐƯA “GDP XANH” VÀO HỆ THỐNG CHỈ TIÊU PHÁT TRIỂN QUỐC GIA Tại phiên thảo luận, đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) đánh giá, lần đầu tiên, thiên nhiên được đặt ngang hàng với con người, coi bảo vệ môi trường là nền tảng của tăng trưởng, chứ không phải là cái giá phải trả cho phát triển. Theo ông Bình, nhiều địa phương đã chuyển động rõ nét như: Đà Nẵng, Quảng Ninh, Bình Dương (cũ) triển khai đô thị xanh và kinh tế tuần hoàn; TPHCM khởi động dự án đốt rác phát điện Phước Hiệp; Cần Thơ vận hành hệ thống xử lý nước thải tập trung cho toàn đô thị... Ông cũng cho rằng, công tác kiểm soát ô nhiễm có tiến bộ nhưng chưa bền vững. Đại biểu ví dụ, tỷ lệ thu gom rác đô thị đạt 97% nhưng chỉ 18% nước thải được xử lý, gần 60% rác thải vẫn chôn lấp. Tại Hà Nội, có thời điểm bụi mịn PM2.5 vượt ngưỡng WHO gấp 5-7 lần, ảnh hưởng sức khỏe hàng triệu người. Các lưu vực sông Nhuệ - Đáy, Bắc Hưng Hải, sông Cầu ô nhiễm hữu cơ cao gấp 3-5 lần cho phép, trong khi ngân sách cho xử lý nguồn thải còn quá thấp - chỉ chiếm khoảng 1,2% tổng chi ngân sách, thấp hơn Thái Lan, Indonesia, Malaysia. Bên cạnh đó, ý thức xã hội đã nâng lên, nhưng hành vi chưa thay đổi. Phân loại rác tại nguồn mới đạt khoảng 15% hộ gia đình; nhiều doanh nghiệp vẫn coi chi phí môi trường là “gánh nặng” thay vì “đầu tư cho tương lai”. “Tất cả những điều đó cho thấy môi trường Việt Nam đang ở “ngưỡng giới hạn chịu đựng” - nếu không chuyển đổi mạnh mẽ, chi phí khắc phục sẽ lớn hơn nhiều so với chi phí phòng ngừa”, ông Bình nói. Từ phân tích trên, đại biểu đề nghị cải cách thể chế, kiến tạo tư duy phát triển xanh và đã đến lúc xem môi trường là chỉ số năng lực điều hành quốc gia, không chỉ là nhiệm vụ kỹ thuật. “Đề nghị Quốc hội đưa “GDP xanh”, “tăng trưởng cacbon thấp”, “chỉ số sức khỏe môi trường (EPI)” vào hệ thống chỉ tiêu phát triển quốc gia”, đại biểu nêu ý kiến. Ông Bình cũng kiến nghị Chính phủ ban hành Chính sách tài chính xanh quốc gia, phát hành trái phiếu khí hậu, thành lập Quỹ xanh địa phương và ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch. LUÂN DŨNG Đại biểu Quốc hội đề nghị Chính phủ mạnh dạn công khai bảng xếp hạng tuân thủ của tỉnh, thành phố; rút giấy phép, giảm hạng cơ sở lặp lại vi phạm; thậm chí, cần có chế tài “mạnh tay” với những tỉnh không đạt chỉ tiêu thực hiện cam kết về môi trường... “Một đồng chi cho môi trường hôm nay sẽ tiết kiệm hàng chục đồng cho y tế và khắc phục thiên tai ngày mai”. Đại biểu Quốc hội THẠCH PHƯỚC BÌNH Đại biểu Nguyễn Minh Tâm (Quảng Trị) Đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) ẢNH: NHƯ Ý Đề xuất “mạnh tay” với tỉnh yếu về môi trường Theo Đoàn giám sát của Quốc hội về chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành”, khói mù, bụi mịn là các tác nhân gây ô nhiễm không khí khiến môi trường sống đô thị ngày càng ngột ngạt hơn. Nguyên nhân chính gây ra khói mù, ô nhiễm không khí là giao thông đô thị, ôtô cũ, xe máy cũ sử dụng nhiên liệu hóa thạch không đạt tiêu chuẩn khí thải, tình trạng đốt rơm rạ, rác thải ngoài trời tập trung ở vùng ven đô và vùng nông thôn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng không khí tại các đô thị, đặc biệt là tại Hà Nội và TPHCM. Ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường - Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết, thời gian qua, đơn vị này đã chủ trì phối hợp với UBND thành phố Hà Nội và các địa phương lân cận triển khai rà soát, lắp đặt hệ thống quan trắc không khí bằng thiết bị cảm biến, để kịp thời có thông tin dữ liệu đánh giá tình hình. Đến nay, 67 thiết bị quan trắc không khí tự động, liên tục đã được lắp đặt tại các tỉnh, thành phố như Hà Nội, Hải Phòng, Lạng Sơn, Ninh Bình, Thái Nguyên, Hưng Yên. Hiện 56 thiết bị trong số này đang truyền dữ liệu trực tiếp về hệ thống quản lý quốc gia; đồng thời 58 thiết bị khác đang trong quá trình lắp đặt và hiệu chỉnh. Cục Môi trường cũng đã phối hợp cung cấp thông tin dự báo chất lượng không khí cho các thành phố lớn, phát sóng trên chương trình truyền hình quốc gia. Hệ thống mô hình dự báo ô nhiễm không khí cho khu vực Hà Nội mở rộng với hạn dự báo 7 ngày cũng đã được thiết lập. Công tác kiểm soát nguồn gây ô nhiễm không khí cũng được tăng cường, nhất là các hoạt động xây dựng, giao thông và đốt phụ phẩm nông nghiệp. Ngoài ra, Cục Viễn thám quốc gia - Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã triển khai thiết bị bay không người lái (drone) giám sát tại một số vùng có nguy cơ đốt rơm rạ và phát hiện 14 khu vực có dấu hiệu đốt trực tiếp hoặc còn tồn tại dấu tích cháy ở trên địa bàn Hà Nội. P.V (the Vietnam+) Lắp thêm thiết bị quan trắc không khí tự động Hiện có thêm 56 thiết bị quan trắc không khí tự động đang được lắp đặt và hiệu chỉnh để đo lường, phân tích các thông số chất lượng không khí; dữ liệu thu thập được dùng để đánh giá mức độ ô nhiễm, giám sát tuân thủ tiêu chuẩn môi trường và đưa ra cảnh báo, biện pháp xử lý kịp thời. CHUYỆN HÔM NAY Mọi kỷ lục lần lượt bị phá vỡ, nhiều khu vực tại thành phố Huế, tỉnh Quảng Nam (cũ) hoàn toàn “thất thủ”. Quân đội, công an, dân quân tự vệ, đoàn viên thanh niên, xung kích,... giữa mưa gió mịt mùng đang căng sức tại mọi điểm nóng để cứu dân, mở đường vào những nơi bị sạt lở cô lập mất liên lạc, hỗ trợ tải thương, cung cấp lương thực, thực phẩm,... Cả những chiếc quan tài người xấu số qua đời lúc này cũng được những đôi vai áo xanh, áo vàng ghé vào dìu băng qua dòng lũ xiết. Nhớ khoảng thời gian này của 18 năm về trước, tôi cùng vài đồng nghiệp theo chiếc trực thăng MI-8 do Thượng tá Nguyễn Việt Hùng, Trung đoàn phó Trung đoàn bay C54, Sư đoàn không quân 372 (Quân khu 5) cầm lái về hướng Đại Lộc – Duy Xuyên của Quảng Nam để thả hàng cứu trợ. Dưới cánh bay chỉ ngầu lên một màn nước vàng đục, chấm phá là những ngôi nhà leo pheo lọt thỏm giữa bốn bề nước và nước. Là những bóng người nhỏ xíu đưa tay lên vẫy chờ ném hàng cứu trợ. Là rác rều trôi... Giờ đây, nếu bay lại về những nơi ấy, hẳn khung cảnh cũng không khác là mấy. Có thể đường sá, nhà cao tầng nhiều hơn, nhưng lụt vẫn là vậy: vây bủa tàn phá một cách hung hãn và lỳ lợm. Chỉ khác, là những vùng đồng bằng ven sông Thu Bồn muôn đời lụt lội ấy nay đã thuộc về thành phố Đà Nẵng. Thành phố trực thuộc Trung ương lớn nhất nước giờ đây đã có thêm biết bao bản làng biên giới heo hút, bao nhiêu núi đồi, bao nhiêu ngôi làng dễ bị tổn thương bởi thiên tai khắc nghiệt ... Nên có thể thấy những đợt thiên tai gần đây trở thành một “phép thử” với các xã, phường và các tỉnh thành sau sáp nhập thời chính quyền địa phương 2 cấp. Về khả năng chỉ đạo điều hành, ứng phó tại chỗ trước tình huống khẩn nguy. Đợt trước là các tỉnh thành phía Bắc, giờ là miền Trung. Đơn cử như xã phường giờ quyết định việc cho học sinh nghỉ học thay vì đợi chỉ đạo chung của Sở Giáo dục như trước đây. Một cụm từ dần trở nên quen thuộc những ngày này, là Ban chỉ huy Phòng thủ dân sự các khu vực, phường/xã thay cho các “pháo đài quân sự” cấp huyện, quận trước đây. Và đã cho thấy vai trò hạt nhân, tính chủ động và linh hoạt, khả năng phối hợp đồng bộ của mô hình mới này với các lực lượng dân sự khác trong các tình huống khẩn nguy ứng phó thiên tai. Một sự trùng hợp, hôm qua 28/10, Quốc hội nghe và thảo luận hội trường báo cáo của Đoàn giám sát của Quốc hội về việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành. Phát biểu trước phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan gửi lời thăm hỏi, lời chia sẻ sâu sắc của Quốc hội tới đồng bào miền Trung đang bị lũ lụt hoành hành. Và với những gì đang diễn ra trên thực tế, vị lãnh đạo từng gắn bó với nông thôn, nông dân này thừa nhận môi trường tự nhiên, môi trường sống ngày càng đối diện với nhiều thách thức, biến đổi thất thường, khó đoán. Để thấy rằng, hệ thống chính sách, pháp luật về môi trường của chúng ta không thiếu, và thiên tai vẫn đang từng ngày là phép thử đối với việc thực thi những chính sách và pháp luật ấy. TR.Q Phép thử của thiên tai TIẾP THEO TRANG 1
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==