6 KHOA GIÁO n Thứ Ba n Ngày 28/10/2025 BẠO LỰC - NỖI ĐAU DAI DẲNG HÌNH THỨC, THIẾU TRÁCH NHIỆM Trao đổi với phóng viên, PGS. TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, chúng ta nói rất nhiều về “trường học hạnh phúc”, “trường học thân thiện”, nhưng phần lớn các cơ sở giáo dục mới chỉ dừng lại ở khẩu hiệu và hình thức, chưa chạm vào trái tim của người dạy và người học. Nhiều địa phương, cơ sở giáo dục xây dựng khung tiêu chí trường học hạnh phúc (theo UNESCO) nhưng mới tập trung vào một số yếu tố bên ngoài, dễ triển khai, dễ truyền thông như tăng cường chào hỏi và tươi cười; cho học sinh học tập chủ động, trải nghiệm thực tế; cá nhân hóa giảng dạy theo nhu cầu của học sinh; hay áp dụng kỷ luật tích cực... “Việc triển khai có 2 điểm yếu là không nhất quán và không đảm bảo đúng nguyên tắc. Ví dụ như tập trung vào hành vi (chào hỏi và tươi cười), nhưng không thực sự kết nối cảm xúc qua hành vi đó. Áp dụng sai kỉ luật tích cực trở thành thiếu kỉ luật; buông lỏng kỷ luật, xuề xòa xí xóa”, ông Nam nhận xét. Theo ông, việc triển khai trường học hạnh phúc không hiệu quả vì không dựa trên 3 nguyên tắc nền tảng. Đó là sự tin cậy (mọi hoạt động phải tạo dựng được niềm tin và trách nhiệm giữa các thành viên trong nhà trường); hội nhập (thực sự tôn trọng sự khác biệt, mọi thành viên đều thúc đẩy sự công bằng); trao quyền (văn hóa nhà trường phải thực sự khuyến khích sự lựa chọn sáng tạo và tiếng nói cá nhân). Môi trường học đường hạnh phúc không chỉ là nơi không có bạo lực, mà phải là nơi an toàn, mọi học sinh được tôn trọng, được lắng nghe và được là chính mình. PGS Trần Thành Nam cho rằng, dù triển khai nhiều nhưng chúng ta vẫn thiếu các yếu tố cốt lõi như giáo dục cảm xúc - xã hội chưa được đặt đúng tầm. Học sinh vẫn chưa học cách hiểu mình, kiểm soát cảm xúc và ứng xử tích cực. Hình thành năng lực này phải được thiết kế nội dung bắt buộc, không dừng lại ở hoạt động giáo dục phong trào. Tiếp đến, hệ thống hỗ trợ tâm lí học đường yếu và thiếu chuyên nghiệp, nhiều nơi chỉ làm ứng phó, hình thức, đội ngũ chưa đủ năng lực hỗ trợ học sinh, dẫn đến mất niềm tin của người học. Cuối cùng, văn hóa thầy - trò và nhà trường chưa thực sự dân chủ, nhân ái, yêu thương. Nếu học sinh không dám nói, không dám tìm đến thầy cô, mọi phong trào đều mất ý nghĩa. Chỉ khi từng giáo viên, từng phụ huynh trở thành “chỗ dựa tinh thần” cho học sinh. Người lớn biết quan tâm đến cảm xúc của con người trước khi quan tâm đến thành tích, lúc đó chúng ta mới thật sự có một trường học hạnh phúc và an toàn đúng nghĩa. XÂM “THỰC” TỪ MÔI TRƯỜNG MẠNG Ông Nguyễn Xuân An Việt, Phó Vụ trưởng Công tác Học sinh, Sinh viên (Bộ GD&ĐT) thừa nhận, bạo lực học đường luôn là thách thức đáng lo ngại đối với môi trường giáo dục hiện nay. Mặc dù các cấp, các ngành và nhà trường đã có nhiều nỗ lực trong công tác phòng ngừa, kiểm soát, song tình trạng học sinh bị tổn hại cả về thể chất lẫn tinh thần do bạo lực, xâm hại vẫn còn xảy ra. Những con số gần đây cho thấy, so với trước đây, số vụ việc đã có xu hướng giảm, phản ánh phần nào hiệu quả bước đầu của các giải pháp đã triển khai. Tuy nhiên, bạo lực, xâm hại ở môi trường sống và trên môi trường mạng vẫn đang diễn biến phức tạp. Ông Việt cho hay, đáng lo ngại hiện nay, tình trạng học sinh nữ tham gia vào các hành vi bạo lực có chiều hướng gia tăng, cùng với đó là sự xuất hiện của nhiều học sinh với nguy cơ bị cuốn vào các hành vi bạo lực học đường khi xem các clip, chơi các trò chơi mang tính bạo lực trên không gian mạng. Một số vụ việc nghiêm trọng, học sinh sử dụng hung khí, để lại hậu quả nặng nề cả về thể chất và tinh thần. Bạo lực học đường không chỉ diễn ra giữa học sinh với học sinh mà còn giữa học sinh với giáo viên. Không gian mạng cũng đang trở thành môi trường phát sinh và lan truyền bạo lực học đường với nhiều hình thức tinh vi như quay video phát tán, bêu xấu, cô lập, phân nhóm đối xử… Trong đó đáng lưu ý là các trò chơi, hình ảnh, phim với nội dung kích động bạo lực vẫn dễ dàng tiếp cận học sinh thông qua môi trường mạng. Ông Việt chỉ ra một số nguyên nhân dẫn đến những khó khăn, hạn chế nêu trên như: Xã hội xuất hiện những quan điểm, lối sống, hành vi thiếu lành mạnh, lệch chuẩn như lười lao động, thích hưởng thụ, sính ngoại, thiếu văn hóa... đã định hướng sai lệch về cách sống, đạo đức ảnh hưởng, tác động trực tiếp đến nhận thức của học sinh. Sự thay đổi mạnh mẽ của không gian giáo dục khiến trường học kết nối với thế giới bên ngoài thông qua công nghệ và mạng internet; ranh giới giữa trong và ngoài nhà trường dần bị xóa nhòa. Sự bùng nổ công nghệ thông tin, mạng xã hội mang đến nhiều lợi ích nhưng cũng đi kèm với những mặt trái như sống ảo, tội phạm công nghệ cao, mối quan hệ lỏng lẻo giữa các cá nhân. Sự thay đổi nhanh chóng về tâm sinh lí lứa tuổi, trong khi nhiều em chưa được trang bị đầy đủ kĩ năng sống đã dẫn đến hành vi bột phát, thiếu kiểm soát, thiếu chuẩn mực, ý thức chưa tốt; các em chưa lường hết được những ảnh hưởng xấu, hậu quả của những hành vi mình gây ra cho người khác, bản thân và xã hội. Ông Nguyễn Xuân An Việt thông tin, có tình trạng cha mẹ bỏ mặc, thậm chí khoán trắng việc chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em cho nhà trường, thầy cô giáo; việc giáo dục trong một số gia đình chưa lành mạnh; phương pháp giáo dục trẻ quá nuông chiều hoặc ngược đãi; tình trạng bạo lực gia đình, li hôn, trẻ em bị bỏ rơi, sa vào khủng hoảng tâm lí… tác động tiêu cực đến quá trình hình thành nhân cách, làm cho các em có những suy nghĩ, hành vi tiêu cực, lệch chuẩn dẫn đến bạo lực học đường. Công tác bảo đảm môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện còn một số hạn chế trong tổ chức và giám sát thực hiện. Quy tắc ứng xử văn hóa học đường còn mang tính hình thức, thiếu phù hợp với đặc thù từng nhà trường; việc lồng ghép giáo dục kiến thức, kĩ năng vào chương trình học còn lúng túng. Một số giáo viên thiếu kĩ năng xử lí trong các tình huống phức tạp, thiếu kĩ năng sư phạm trong giao tiếp và giáo dục học sinh... ĐẢM BẢO MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC AN TOÀN Từ thực tế đó, ông Việt đưa ra một số giải pháp của Bộ GD&ĐT để hạn chế vấn nạn bạo lực học đường. Trong đó, triển khai tổ chức buổi học thứ 2 trong trường học ngay từ năm học 2025-2026 tùy theo điều kiện từng địa phương và không thu phí để tăng cường quản lí học sinh, thu hút học sinh vào các hoạt động lành mạnh, phát triển toàn diện. Nâng cao năng lực và kĩ năng xử lí tình huống cho giáo viên và học sinh. Tăng cường giáo dục kĩ năng sống, kĩ năng ứng xử và giải quyết tình huống cho học sinh nhằm giúp các em phát triển toàn diện, biết tự bảo vệ bản thân và ứng xử văn hóa. Giáo viên chủ nhiệm cần được đào tạo, hỗ trợ về kĩ năng quản lí lớp học, tổ chức hoạt động tập thể và kết nối chặt chẽ với gia đình để cùng đồng hành trong việc giáo dục, định hướng học sinh phát triển toàn diện. Xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu, tăng cường chuyển đổi số góp phần: Cung cấp thông tin, bản đồ số về công tác bảo đảm môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện; đánh giá sàng lọc phát hiện và dự báo sớm cho địa phương nguy cơ mất an toàn trường học, bạo lực, tổn thương sức khỏe tâm thần...; cung cấp tài liệu kĩ thuật, quy trình hướng dẫn, kết quả ứng dụng của các mô hình xây dựng trường học an toàn; kết nối chuyên gia để xử lí nhanh các khủng hoảng phát sinh. Đầu tư nguồn lực cho công tác bảo đảm môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện; phòng, chống bạo lực học đường; phòng ngừa bạo lực, xâm hại người học trên không gian mạng. Tăng cường mối quan hệ giữa gia đình, nhà trường trong quản lí giáo dục học sinh; thường xuyên thông tin 2 chiều giữa nhà trường và gia đình về các hoạt động của nhà trường, tình hình học tập, rèn luyện, các dấu hiệu bất thường để phối hợp triển khai biện pháp giáo dục học sinh; nhà trường hỗ trợ, cung cấp cho cha mẹ học sinh kiến thức, kĩ năng trong việc đồng hành, giáo dục giúp con tiến bộ; tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức có liên quan thông qua phát huy, việc ký kết, thực hiện Quy chế phối hợp liên ngành. Đặc biệt, tăng cường phối hợp với cơ quan văn hóa, cơ quan thông tin và truyền thông, cơ quan công an nhằm xử lí, gỡ bỏ, hạn chế các tác động tiêu cực từ các trò chơi trực tuyến, phim ảnh, clip, các trang mạng xã hội phản cảm, có nội dung bạo lực đến trẻ em và học sinh... NGHIÊM HUÊ Trường học thân thiện, trường học hạnh phúc, học sinh tích cực… là những phong trào đã trở thành khẩu hiệu từ lâu, nhưng tình trạng bạo lực học đường lại ngày càng phức tạp và vượt qua dự báo của các nhà quản lí. Công an TPHCM tổ chức tuyên truyền về an toàn giao thông tại các trường học Học sinh đánh nhau tại Thanh Hóa khiến một nam sinh lớp 12 tử vong ẢNH: CHỤP MÀN HÌNH Bài cuối: Để trẻ em hạnh phúc khi đến trường Ông Nguyễn Xuân An Việt cho biết, một trong những giải pháp để giảm thiểu bạo lực học đường là xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu, tăng cường chuyển đổi số góp phần cung cấp thông tin, bản đồ số về công tác bảo đảm môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện; đánh giá sàng lọc phát hiện và dự báo sớm cho địa phương nguy cơ mất an toàn trường học, bạo lực, tổn thương sức khỏe tâm thần.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==