8 VĂN HÓA - GIẢI TRÍ n Thứ Sáu n Ngày 24/10/2025 NHIỀU KHÓ KHĂN BẢO TỒN, PHÁT HUY DI SẢN Phường Hội An hiện nay được hình thành trên cơ sở sáp nhập 5 phường cũ: Minh An, Cẩm Phô, Sơn Phong, Cẩm Nam và Cẩm Kim - là khu vực trung tâm, bao trọn vùng lõi phố cổ. Ông Tống Quốc Hưng, Phó chủ tịch UBND phường Hội An cho biết, sau khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, địa phương đang đối mặt nhiều khó khăn trong công tác bảo tồn và phát huy di sản. Trước khi sáp nhập, lực lượng làm công tác văn hóa, bảo tồn của Hội An được xem là hùng hậu nhất tỉnh Quảng Nam, gồm: Phòng Văn hóa - Khoa học và Thông tin, Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản văn hóa Hội An, và Trung tâm Văn hóa - Thể thao và Truyền thanh - Truyền hình. Đây là các đơn vị trực tiếp quản lý, cấp phép tu bổ di tích, hướng dẫn tham quan, tổ chức sự kiện và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực bảo tồn. Sau khi chuyển sang mô hình 2 cấp, các trung tâm chuyên môn này được sáp nhập và trực thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đà Nẵng, phường Hội An chỉ còn một Phòng Văn hóa - Xã hội với 9 người phụ trách cùng lúc 6 lĩnh vực (văn hóa, khoa học, y tế, giáo dục, nội vụ, dân tộc tôn giáo), chủ yếu phục vụ công tác quản lý nhà nước theo chỉ đạo của 6 Sở này. Do vậy, rất khó khăn cho việc thực hiện chuyên môn chuyên sâu về bảo tồn, phát huy di sản. Trước đây, chính quyền thành phố có thể chỉ đạo trực tiếp Trung tâm Bảo tồn Di sản để xử lý các vấn đề khẩn cấp như sụt lún, hư hại di tích hay sự cố trong khu phố cổ. Nay, mọi việc đều phải thông qua Sở chủ quản, dẫn đến độ trễ trong phản ứng. “Có những việc địa phương muốn phối hợp với Trung tâm thì phải chờ Trung tâm báo cáo xin ý kiến của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thì mới tiến hành thực hiện. Nếu việc phối hợp thiếu sự nhuần nhuyễn, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp hoặc yêu cầu xử lý nhanh tại khu phố cổ thì sẽ gặp không ít khó khăn”, ông Hưng thông tin. Là một “di sản sống” với hàng nghìn cư dân, phố cổ Hội An hằng ngày diễn ra hàng loạt hoạt động buôn bán, du lịch, dịch vụ. Việc đảm bảo trật tự, gìn giữ cảnh quan, xử lý tình trạng lấn chiếm, chèo kéo du khách... đòi hỏi lực lượng kiểm tra, chốt gác thường trực. Thế nhưng hiện nay địa phương chưa có hướng dẫn cụ thể để duy trì lực lượng này. “Phường chỉ có thể tạm ứng kinh phí hỗ trợ cho Đội Văn minh đô thị và các tổ gác phố, chứ chưa có cơ chế chính thức”, lãnh đạo phường cho biết. Ngoài ra, Quy chế bảo vệ và phát huy Di sản văn hóa thế giới Đô thị cổ Hội An do UBND tỉnh Quảng Nam ban hành trước đây hiện vẫn chưa được điều chỉnh, gây lúng túng trong việc cấp phép tu bổ nhà cổ hay quản lý xây dựng trong vùng di sản. UBND phường Hội An kiến nghị thành phố Đà Nẵng phân cấp, phân quyền rõ ràng hơn trong việc quản lý, xử lý các vấn đề về di sản tại cơ sở. Cụ thể, địa phương đề nghị ban hành quy chế phối hợp giữa phường, các sở ngành và Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa thế giới Hội An; phân cấp cho phường được phép tham gia xử lý các vụ việc thường xuyên, như cấp phép tu bổ nhỏ, quản lý trật tự đô thị trong vùng lõi. Ngoài ra, cần có chính sách đặc thù về ngân sách, bảo đảm duy trì lực lượng kiểm tra, chốt gác, Đội Văn minh đô thị - những người “giữ nhịp sống” của phố cổ mỗi ngày. CẦN CƠ CHẾ ĐẶC THÙ Tại Hội nghị tổng kết công tác Quy hoạch đầu tư tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Di sản Văn hóa thế giới Đô thị cổ Hội An gắn với phát triển thành phố và du lịch giai đoạn 20122025 vừa diễn ra ở Hội An ngày 20/10, nhiều chuyên gia đã bày tỏ lo ngại về việc không gian di sản bị chia cắt sau sắp xếp địa giới hành chính. Theo PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương - Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Việt Nam, việc sáp nhập vào thành phố Đà Nẵng không chỉ là sự thay đổi địa giới hành chính, mà còn là phép thử thể chế: Liệu một di sản thế giới có thể trở thành động lực sáng tạo trong cơ chế hành chính 2 cấp, nơi văn hóa và công nghệ cùng tạo lập không gian phát triển mới? Bà cho rằng, cụm đô thị sáng ĐÔ THỊ CỔ HỘI AN TỪ PHỐ THÀNH PHƯỜNG: Đầu thập niên 90 của thế kỷ trước, tại khu vực Núi Một thuộc xã An Nghiệp, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên cũ - nay là xã Tuy An Bắc, tỉnh Đắk Lắk, trong lúc làm rẫy, người dân tình cờ phát hiện bộ đàn đá Tuy An. Theo các nhà khoa học, bộ đàn đá có niên đại khoảng 2.500 năm. Đây là bộ nhạc cụ cổ có thang âm tương ứng với thang âm của các nhạc cụ hiện đại. Việc phát hiện được bộ đàn đá Tuy An đã khẳng định truyền thống lịch sử văn hóa lâu đời của vùng đất này. HỒI SINH ĐÀN ĐÁ Lấy từ nguồn cảm hứng của bộ đàn đá Tuy An, năm 2015, nghệ nhân Nguyễn Minh Nghiệp, chủ cơ sở di sản Hồn Xưa tại Di tích Quốc gia đặc biệt gành Đá Đĩa (xã Tuy An Đông), dày công nghiên cứu, sưu tầm và dùng loại đá tại nơi phát hiện bộ đàn đá cổ để chế tác nhiều bộ đàn đá, với thang âm hoàn chỉnh, hòa nhập vào xu thế âm nhạc đương đại nhưng vẫn giữ trọn hồn cốt văn hóa Việt. Đến nay, bằng sự kiên trì và tỉ mẩn, anh đã tạo tác được 22 bộ đàn đá các loại, trong đó, có 2 bộ đàn đá nguyên bản, chưa qua bàn tay chế tác của con người. Theo anh Nghiệp, việc tìm kiếm những thanh đá đạt chuẩn, có khả năng phát ra âm thanh là một thử thách lớn, vô cùng khó khăn. Với những nghệ nhân mê đá như anh, hành trình chế tác đàn đá đầy gian nan, vất vả. “Để có bộ đàn đá hoàn chỉnh, tôi phải lặn lội đi tìm đá ở nhiều nơi trong tỉnh. Mà đâu phải thanh nào cũng phát ra tiếng kêu để dùng làm nhạc cụ, có khi tìm mấy ngàn viên mới được một viên ghép lại cho đủ bộ. Phải vất vả lắm mới có được bộ đàn đá hoàn chỉnh”, anh Nghiệp kể. Để làm được bộ đàn đá hoàn chỉnh, anh Nghiệp phải cẩn trọng lựa chọn các loại đá, thường là đá bazan, đá riolit pocia hoặc đá từ các dòng suối. Sau đó đục đẽo, gọt giũa và thử âm liên tục. Mỗi nhát búa, mỗi đường mài, đường cưa đều phải Từ ngày 1/7/2025, đô thị cổ Hội An trở thành một phần của thành phố Đà Nẵng. Sau sáp nhập, thành phố Hội An chia tách thành 3 phường (Hội An, Hội An Đông, Hội An Tây) và xã đảo Tân Hiệp. Bước chuyển này mở ra cơ hội phát triển mới cho vùng đất di sản, song cũng đặt ra hàng loạt thách thức trong quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị Di sản văn hóa thế giới được UNESCO vinh danh. Qua bàn tay anh Nguyễn Minh Nghiệp (xã Tuy An Đông, tỉnh Đắk Lắk), một loại vật liệu thô ráp, cứng rắn, lạnh lùng giữa lòng đại ngàn lại cất tiếng ngân vang… Phố cổ Hội An ẢNH: HOÀI VĂN Nghệ nhân Nguyễn Minh Nghiệp giới thiệu bộ đàn đá nguyên bản gồm 17 thanh chưa qua chế tác ẢNH: HUYỀN OANH Du khách Nguyễn Thị Thúy Hằng (Hà Nội) đang thử chơi đàn đá ẢNH: HUYỀN OANH Người giúp đá ngân nga nHUYỀN OANH PHÓNG SỰ Bài toán giữ hồn di sản Các chuyên gia thống nhất Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) năm 2024 có hiệu lực từ 1/7/2025 và Nghị định 215/2025/NĐ-CP ban hành gần đây là cơ sở pháp lý quan trọng để xây dựng mô hình quản lý mới cho Hội An. Mô hình này cần xác định rõ chủ thể quản lý, cơ quan điều phối, cơ chế phối hợp liên thông giữa các đơn vị hành chính - đảm bảo tính toàn vẹn và chân xác của Di sản Thế giới.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==