Tại hội thảo diễn ra trong hai ngày (do Học viện Ngoại giao, Quỹ Hỗ trợ Nghiên cứu biển Đông và Hội Luật gia Việt Nam tổ chức), một số đại biểu cho rằng, để hạn chế chiến thuật vùng xám, cần có thêm quy định đối với các hoạt động trong “vùng xám”. Tuy nhiên, ý kiến khác cho rằng, cần nhất là nâng cao nhận thức, hiểu biết về luật pháp và nâng cao năng lực thực thi luật pháp của các nước bị ảnh hưởng.
Các nước lớn sử dụng chiến thuật vùng xám nhằm mở rộng kiểm soát không gian biển, biến khu vực không tranh chấp thành tranh chấp, nhưng dưới ngưỡng chiến tranh để không gây ra xung đột quân sự. Chiến thuật vùng xám là hoạt động có chủ đích nhằm lách luật quốc tế để tránh bị lên án, không phải do luật quốc tế thiếu quy định hoặc quy định thiếu chặt chẽ như một số nước thường biện minh.
Trao đổi với PV Tiền Phong, GS Carlyle Thayer (Đại học New South Wales, Úc) cho rằng, việc Trung Quốc sử dụng chiến thuật vùng xám ở Biển Đông sẽ tác động tiêu cực đến hòa bình, an ninh trong khu vực; các nước bị ảnh hưởng buộc phải có đối sách. Điều này khiến nguy cơ đối đầu, va chạm trên biển gia tăng.
Theo GS Thayer, Trung Quốc gần đây gia tăng khẳng định yêu sách “đường lưỡi bò” dù đã bị tòa án quốc tế bác bỏ là để đối phó chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Mỹ. Ông nhận định, Mỹ và một số đồng minh đang và sẽ tăng cường tuần tra tự do hàng hải ở Biển Đông, bao gồm việc cử tàu chiến, máy bay ném bom tới gần các khu vực mà Trung Quốc đang có các hoạt động đơn phương, đi ngược lại luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982.
Trong hai ngày diễn ra hội thảo với 47 bài phát biểu được trình bày và hơn 250 lượt trao đổi, các đại biểu đã thảo luận tình hình biển Đông trong bối cảnh khu vực địa chính trị rộng lớn hơn gồm Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, biển Hoa Đông, và hai vùng địa cực. Đồng thời trao đổi về lợi ích và quan tâm của các nước ngoài khu vực đối với biển Đông, các vấn đề cụ thể như bảo vệ môi trường biển và nghề cá. Các đại biểu nhấn mạnh, hợp tác khu vực cần được thúc đẩy qua các kênh song phương, đa phương, đặc biệt là các cơ chế của ASEAN.
Vai trò của các quốc gia tầm trung rất được quan tâm, kể cả các đóng góp của các quốc gia ngoài khu vực như Liên minh châu Âu (EU). Đại sứ EU tại Việt Nam Giorgio Aliberti nhấn mạnh sự quan tâm và vai trò của EU ở khu vực nói chung và biển Đông nói riêng; khẳng định EU không chỉ là đối tác thương mại và phát triển mà còn là đối tác an ninh trong khu vực. Trong vai trò đó, EU có giá trị cân bằng ảnh hưởng, thúc đẩy trật tự dựa trên luật lệ, nhất là tôn trọng đầy đủ luật pháp quốc tế, gồm cả UNCLOS 1982.
