Ngày 14/5 vừa qua, video clip về hang Sơn Đoòng được Đài truyền hình ABC phát sóng trong chương trình Good Morning America (Chào buổi sáng nước Mỹ) đã lại một lần nữa khiến cả thế giới sửng sốt về độ kỳ vĩ và vẻ đẹp tiềm ẩn của hang động tự nhiên này tại Di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha – Kẻ Bàng.
Cũng trong dịp này, nhiều người đã biết đầy đủ hơn về người nông dân lần đầu tiên phát hiện ra chiếc hang này từ 18 năm về trước. Anh là Hồ Khanh (47 tuổi), trú thôn Phong Nha, xã Sơn Trạch, huyện Bố Trạch, Quảng Bình.
Trò chuyện với “cha đẻ” của hang Sơn Đoòng trong một ngày vãn khách tại “thương hiệu” đã gắn với anh từ suốt mấy chục năm qua: Quán cà phê kiêm mô hình nhà nghỉ “Ho Khanhs Homestay” án ngữ ngay trước đường dẫn vào hang Sơn Đoòng, mới phát hiện ra ở người đàn ông này có những bước ngoặt thú vị trong cuộc đời.
Kể cả bây giờ, khi nhiều người nghĩ rằng anh đã “an phận” nhưng không hẳn, bởi lòng anh còn nhiều tơ vương với tiềm năng của vùng đất còn nhiều bí ẩn chưa khai phá hết này. Dù còn rất mệt mỏi sau chuyến đi kéo dài một tuần vào vùng lõi rừng nguyên sinh Phong Nha - Kẻ Bàng để phục vụ đoàn làm phim trực tiếp chương trình Good Morning America, nhưng anh rất vui vẻ khi chia sẻ cuộc đời thăng trầm nổi nênh của mình.
Đời thăng trầm của “Người dẫn đường số 1”
Dấu mốc đáng nhớ nhất của Hồ Khanh có lẽ bắt đầu từ năm 2009, khi hang Sơn Đoòng được đoàn thám hiểm thuộc Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh công bố lớn nhất thế giới. Cũng năm này, anh được Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình trao tặng Bằng khen.
Anh Hồ Khanh chia sẻ, bản thân anh sinh ra và lớn lên trong gia đình nghèo đông anh em nên chỉ học đến lớp 6 thì bỏ học, vào rừng kiếm củi, lớn hơn chút nữa thì xuyên rừng ngậm ngải tìm trầm và những chuyến đi ấy đã đưa anh đến với những hang động trong vũng lõi Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Anh Khanh bảo, những lần vào núi tìm trầm, anh phải men theo các dòng suối để có nước uống, và sự tình cờ phát hiện ra các hang động cũng bắt đầu từ đấy.
Năm 1986, anh đã phát hiện ra hang Én và một mình anh đã đi xuyên chiếc hang này. Năm 1994, sau khi lập gia đình. 5 năm sau đó, do cuộc sống khốn khó, nợ nần chồng chất nên vợ chồng, con cái bỏ quê dắt díu nhau lên núi lập trang trại sinh nhai. Được một thời gian, Ban quản lý rừng Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng thu hồi đất để mở rộng khuôn viên quản lý, đền bù không thỏa đáng khiến một lần nữa anh rơi vào cảnh tay trắng. Còn chút vốn liếng cuối cùng, gia đình anh mở quán cà phê nhưng cũng chẳng có khách.
Bước ngoặt đến với cuộc đời của Hồ Khanh và gia đình, ấy là vào năm 2005, khi vợ chồng ông bà Howard Limbert sang Việt Nam tham gia vào việc tìm kiếm hang động, anh đã quyết định hợp tác để làm người dẫn đường. Cũng bắt đầu từ đấy, các đoàn thám hiểm nước ngoài mỗi lần đến Phong Nha – Kẻ Bàng để thám hiểm đều nhờ đến sự trợ giúp của Hồ Khanh và biệt danh “Người dẫn đường số 1” cũng đến với anh duyên nợ như vậy.
Anh kể chuyện lần đầu tiên tìm ra hang Sơn Đoòng, ấy là vào năm 1990. Khi ấy, anh đi xuyên qua hang Én, xuống độ sâu khoảng 100m thì gặp hang Sơn Đoòng ngày nay. Lúc bấy giờ, anh cũng không nghĩ là hang dài nhất thế giới, chỉ biết có tiếng nước chảy rất mạnh.
“Lúc đó, tôi thấy hang này thường có những đợt gió lớn thổi ra, hơi nước như sương mù nhưng cũng chỉ nghĩ hang sâu thôi, rồi trở về nhà và không lưu tâm gì thêm ngoài việc cố định vị trí ở gần hang Én”, Hồ Khanh nhớ lại.
15 năm sau, khi đi khám phá hang động với vợ chồng ông bà Howard Limbert, sực nhớ chuyện cũ, anh kể lại chuyện phát hiện ra hang sâu, nhưng cũng phải đến năm 2008, sau vài chuyến đi thất bại trước đó, Hồ Khanh mới tìm ra vị trí chính xác của hang Sơn Đoòng. Thông tin ngay lập tức được thông báo cho Trường Đại học Khoa học tự nhiên Hà Nội và vợ chồng ông bà Howard Limbert, sau đó thì các nhà địa chất đến đo đạc và được đoàn thám hiểm thuộc Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh công bố lớn nhất thế giới.
Có thêm thông tin bên lề khá thú vị, ấy là sau khi tìm lại được hang này, theo thông lệ quốc tế, đoàn thám hiểm đã đề nghị lấy tên người phát hiện ra để đặt cho hang, nghĩa là hang Hồ Khanh, nhưng sau đó, liên quan đến địa danh hang Sơn Đoòng nằm ở vùng Hạ Đoòng, nơi có bản Đoòng của một tộc người thiểu số trú ngụ nên sau đó đoàn xin phép đặt lại tên hang là Sơn Đoòng.
Đổi đời nhờ hang Sơn Đòong
“Việc khám phá ra hang Sơn Đoòng đã làm thay đổi cuộc đời của gia đình chúng tôi. Lần đầu tiên trong đời, tôi được sắp xếp công việc, được hưởng lương và nhờ vậy, các con được học hành tử tế. Cũng nhờ hang Sơn Đoòng, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã đáp máy bay đến và bắt tay tôi với câu nói mà có lẽ đến lúc nhắm mắt, xuôi tay tôi vẫn chẳng thể quên: Ông đã trở thành người huyền thoại”, Hồ Khanh nhớ lại.
Được biết, sau khi hang Sơn Đoòng được công bố dài nhất thế giới, Công ty Ôxalis đã đến đặt trụ sở khai thác các tour du lịch đến hang Sơn Đoòng và chọn anh Hồ Khanh làm nhiệm vụ quản lý, sắp xếp các nhân viên khuân vác theo các tour này. Thu nhập hằng tháng cũng đủ để anh lo cho gia đình.
Hơn thế nữa, từ sự hiến kế của khách du lịch nước ngoài khi đến đây, năm 2012 gia đình anh đã đầu tư hàng tỉ đồng để làm nhà nghỉ theo mô hình Homestay dọc sát bờ sông Son. Hằng ngày, vợ anh làm nhiệm vụ quản lý và bán quán cà phê cho du khách nước ngoài. Đến nay, vốn tiếng Anh của chị cũng đủ để giao tiếp với du khách quốc tế.
Với những cống hiến của mình, vào năm 2014 Hồ Khanh tiếp tục được Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình tặng Bằng khen lần thứ 2 và mới đây, cùng với ông Howard Limbert, Hồ Khanh đã được Chủ tịch nước trao tặng Huân chương Lao động hạng ba.
Chia sẻ với chúng tôi, Hồ Khanh cho biết, anh có được ngày hôm nay, thực sự biết ơn vợ chồng ông bà Howard Limbert, chính họ đã mang lại cho gia đình anh cuộc sống thực sự thiên đường. Còn nhớ lần đầu UBND tỉnh Quảng Bình tặng Bằng khen nhưng phải hơn 2 năm sau mới được nhận, anh cũng chẳng sống sướng được bằng cái vinh dự đó. Nhất là sau trận lũ năm 2010, gia đình anh rơi vào cảnh tay trắng, phải đào đất trông khoai sống qua ngày.
Ông bà Howard Limbert đến với di sản thiên nhiên thế giới, thấy “người dẫn đường số 1” sống khốn khổ nên đã tư vấn mở quán cà phê, mở chuỗi nhà nghỉ ven sông rồi chính họ giới thiệu bạn bè, khách Tây đến để gặp người dẫn đường, mục đích là để ủng hộ giúp anh chị vượt qua cuộc sống khốn khó lúc bấy giờ.
“Ngày đó, sau khi được báo chí quốc tế nhắc nhiều, Tập đoàn Du lịch Trường Thịnh có nhận tui vào làm hướng dẫn viên du lịch nhưng sau khi tính toán chi phí ăn ở, đi lại cũng chẳng dư giả là bao nên tui đã không nhận, tiếp tục bám trụ để hiện thực hóa giấc mơ khám phá hang động của mình. Người nước ngoài họ có cách giúp đỡ riêng và không vụ lợi nên tui mới có được ngày hôm nay. Thực sự, gia đình vô cùng biết ơn ông bà Howard Limbert”, anh Hồ Khanh chia sẻ.
Anh tiết lộ thêm, trước đây, khi khó khăn, ngậm ngải tìm trầm, anh đã từng được nhắc đến là “lâm tặc”, nên khi anh nổi tiếng nhưng vẫn nghèo rớt mùng tơi, có người rủ rê anh quay lại nghề cũ nhưng anh đã thẳng thừng từ chối, bởi đã nặng nghĩa với sơn lâm lắm rồi, không thể phụ rẫy nhau mãi được.
Giờ thì cuộc sống đã khác, Sơn Đòong không chỉ mang lại cho gia đình anh cuộc sống đủ đầy mà người dân xã Sơn Trạch cũng đã đổi đời, nhiều mô hình Homestay như của gia đình anh Hồ Khanh đã ra đời bên dòng sông Son.
Riêng bản thân anh Hồ Khanh, không chỉ được biết đến là người tìm ra hang Sơn Đoòng, trong những năm qua làm nhiệm vụ dẫn đường đưa các đoàn khảo sát đi tìm hang, mỗi lần phát hiện ra một hang mới ở di sản thiên nhiên Phong Nha – Kẻ Bàng là anh Hồ Khanh lại vinh dự được đặt tên cho một cái hang.
Đến nay, anh đã đặt tên cho 12 hang động tại đây, với một số tên gọi như Hồ Núi, Sơn Động, Vực Cá Thau, Hang Khanh và mới đây, một động tuyệt đẹp được tìm thấy, anh Hồ Khanh đã lấy tên con gái là Thái Hòa để đặt tên.
