Các cuộc đàm phán thương mại bị đình trệ trong 6 tháng của năm 2018 do những khởi đầu sai lầm khi hai bên chưa hiểu nhau, Giáo sư kinh tế David Li Daokui, công tác tại ĐH Thanh Hoa và là cựu thành viên ủy ban chính sách tiền tệ của Ngân hàng nhân dân Trung Quốc, vừa kể lại.
“Trung Quốc nhẫn nại, và không háo hức đạt được thỏa thuận (trong giai đoạn từ tháng 5 đến tháng 11 năm ngoái)”, báo SCMP dẫn lời ông Li nói tại Diễn đàn đầu tư châu Á do tổ chức tín dụng Creidt Suisse tổ chức tại Hong Kong. Ông Li nhớ lại cuộc nói chuyện qua điện thoại vào tháng 12/2018 với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. “Hãy xem ai phải chớp mắt trước”, ông Li nói lại lời ông Tập khi đó.
Giai đoạn kịch tính này cho thấy hai bên không tin nhau, sau cả năm trời trả đũa qua lại bằng các biện pháp thuế lên hàng nhập khẩu, lên chính sách công nghệ và thương mại, gây tác động xấu với thị trường tài chính toàn cầu, làm giảm đầu tư và tăng trưởng.
Đàm phán giữa 2 nước phải tạm dừng trong 6 tháng của năm 2018 sau khi một nhóm do Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin rời Bắc Kinh tay trắng vào tháng 5.
Ông Li không ngần ngại sử dụng những từ ngữ thô lỗ khi nói về các nhà đàm phán Mỹ. Ông này nói rằng các phái viên Mỹ, đặc biệt là Đại diện thương mại Robert Lighthizer là “một đám chó sủa” mà dư luận Trung Quốc coi là “quá hung hăng, hung hăng một cách không cần thiết”. “Anh phải thể hiện tự tôn trọng. Nếu không sẽ không làm việc được”, ông Li nói.
Mỹ nổ phát súng đầu tiên vào tháng 6 và tháng 8 năm ngoái sau khi đàm phán thất bại, bằng việc áp 25% thuế lên 50 tỷ USD hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, tiếp đó là 10% thuế lên 200 tỷ USD hàng Trung Quốc. Để trả đũa, Trung QUốc tăng từ 5-25% thuế lên lượng hàng trị giá 110 tỷ USD từ Mỹ, tương ứng vào tháng 7 và 8 năm ngoái.
Sau đó, Mỹ dọa sẽ tăng thuế nhập khẩu lên 25% hàng Trung Quốc từ ngày 1/1/2019, và thời hạn này được nới ra chỉ sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp người đồng cấp Trung Quốc tại Buenos Aires vào ngày 1/12.
Để xây dựng lòng tin, Bắc Kinh và Washington nên lập cơ chế giám sát và nghi thức đối thoại thường kỳ để duy trì thực hiện cam kết giải quyết tranh chấp thương mại, ông Li nói.
“Chúng ta cần đối thoại hằng tháng, thay thậm chí nửa tháng một lần, để bảo đảm rằng Mỹ hiểu mọi chuyện” một cách chính xác, ông Li nói.
Dưới thời Tổng thống George W. Bush và người đồng cấp Hồ Cẩm Đào, Mỹ và Trung Quốc tổ chức hàng loại cuộc đối thoại định kỳ 6 tháng kể từ năm 2006. Đối thoại kinh tế chiến lược Mỹ - Trung (SED) được mở rộng để trở thành Đối thoại Kinh tế và Chiến lược Mỹ Trung dưới thời chính quyền Obama. Đối thoại này được đổi tên thành Đối thoại kinh tế toàn diện (CED) dưới thời ông Trump và ông Tập.
Tuy nhiên, chiến tranh thương mại đã chuyển từ chuyện thuế quan sang những vấn đề như cáo buộc Trung Quốc đánh cắp công nghệ của Mỹ, cáo buộc do thám và những vụ liên quan đến cá nhân như vụ Phó Chủ tịch Huawei Mạnh Vãn Châu bị bắt tại Canada theo yêu cầu của Mỹ. Và sẽ còn có những tranh chấp nữa phía trước.
Trong cuộc họp của nhóm G20 tại Osaka năm nay, Mỹ có thể lập ra một tổ chức tương tự như Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) mới với châu Âu để loại trừ Trung Quốc.
“Nếu điều đó xảy ra, Trung Quốc sẽ không xin gia nhập”, như việc xin gia nhập WTO vào năm 2000. “Trung Quốc giờ là nước xuất khẩu và nhập khẩu lớn nhất thế giới, dù kinh tế Mỹ có quy mô lớn hơn. Trung Quốc cũng có thể lập WTO của riêng mình”, ông Li nói.
Theo nhiều cách, chính phủ Trung Quốc đã lường trước tình huống này.
“Chúng ta đã chuẩn bị cho khả năng tổng thống mới gây rắc rối”, ông Li nói về phát biểu của Chủ tịch Trung Quốc trong một cuộc thảo luận nhóm không lâu sau khi ông Trump tuyên thệ nhậm chức vào tháng 1/2017. “Ông ta là người mới, chưa có kinh nghiệm chính trị. Ông ta không tin vào nhiều thứ. Ông ta sẽ thử, nhưng ông ta sẽ bị thiêu cháy”, ông Li dẫn lời ông Tập.
