Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du tọa lạc ở thị trấn Tiên Điền, huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh) với tổng diện tích khoảng 28.500 m2. Tháng 9/2012, nơi đây được Thủ tướng Chính phủ quyết định xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt và là điểm tham quan du lịch văn hóa, lịch sử nổi tiếng địa phương này.
Nổi bật khu lưu niệm có bức tượng Nguyễn Du được đúc bằng đồng với chiều cao 1,5 m, mang khăn đóng áo dài, tay cầm bút lông, toát lên thần thái nho nhã của Đại thi hào dân tộc.
Khu lưu niệm hiện trưng bày, lưu giữ hơn 1.000 hiện vật, tư liệu về Nguyễn Du và dòng họ Nguyễn ở Tiên Điền. Những hiện vật quý giá này từng gắn với cuộc đời, sự nghiệp của Nguyễn Du.
Nơi đây còn trưng bày bản Kiều in từ bản khắc năm 1866, cuốn
Truyện Kiều viết theo lối thư pháp (độc bản), thư pháp
Truyện Kiều dài nhất Việt Nam (độc bản), bộ sưu tập
Truyện Kiều xuất bản bằng các thứ tiếng và sưu tập sách viết về
Nguyễn Du.
2 bức đại tự đặt trang trọng trong khu lưu niệm. Bức phía trên có đề Hồng Sơn phế tổ do đại thần nhà Thanh là Hoàng Phu Thái tặng dòng họ Nguyễn Tiên Điền, có ý nghĩa là Dòng dõi nổi tiếng dưới chân núi Hồng. Bức phía dưới là Thiên môn tái đăng, dịch nghĩa Lại lên cửa trời do Chu Lễ - cháu 24 đời của Chu Công tặng Nguyễn Đề (còn có tên Nguyễn Nễ - anh trai Nguyễn Du) năm 1795.
Mộc bản và bản dập mộc về Đại thi hào Nguyễn Du do Cục Văn thư và Lưu trữ - Bộ Nội vụ trao tặng cũng được trưng bày tại đây.
Dọc trong lối vào các điện thờ, khuôn viên khu lưu niệm được trưng bày các bộ tranh, hình ảnh về cuộc đời, nhân vật trong Truyện Kiều của Đại thi hào Nguyễn Du.
Khánh đá trước đây đặt tại đền thờ Tiến sĩ Nguyễn Huệ (bác ruột của Nguyễn Du). Về sau, đền thờ bị hư hỏng. Năm 1965, hiện vật này được chuyển vào trong khuôn viên khu lưu niệm. Đối diện là bia Trường Minh được người dân lập nên ghi lại sự tích và người có công
xây dựng chùa Trường Minh. Khuôn viên khu lưu niệm có nhiều cây cổ thụ cả trăm năm tuổi, tỏa bóng mát.
Mỗi năm có hàng chục nghìn lượt du khách đến tham quan khu lưu niệm để biết hơn về cuộc đời, sự nghiệp của vị danh nhân văn hóa thế giới.
Khu mộ của ông nằm giữa cánh đồng Cùng, thị trấn Tiên Điền, huyện Nghi Xuân. Sau nhiều năm tôn tạo, lăng mộ có 3 phần là bàn thờ, mộ và vườn trái cây. Bia đá đề dòng chữ Danh nhân văn hóa thế giới - Đại thi hào Nguyễn Du. Mộ hình khối chữ nhật, cao 1,m, rộng 1,3m và dài 2,3 m.
Nguyễn Du sinh năm Ất Dậu 1765, tên chữ Tố Như, hiệu Thanh Hiên, quê Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh. Cha ông là Nguyễn Nghiễm, từng giữ chức Tể tướng dưới triều Lê - Trịnh.
Nguyễn Du mất năm 1820 tại tỉnh Thừa Thiên - Huế, thọ 56 tuổi. Thi hài ông ban đầu được an táng tại huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Sau đó, con trai ông là Nguyễn Ngũ vào kinh thành Huế xin đưa hài cốt cha về an táng xứ Đồng Mái, sau dời về Đồng Thánh rồi cuối cùng ở cánh đồng Cùng như hiện nay. Năm 1964, Hội đồng Hòa bình thế giới công nhận Nguyễn Du là Danh nhân văn hóa thế giới.
Phạm Trường