Sáng nay, 13/3, tại phiên chất vấn Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, vụ án oan của ông Nguyễn Thanh Chấn và một số vụ án có dấu hiệu oan sai, tiếp tục được đưa ra mổ xẻ, làm rõ trách nhiệm.
Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình cho biết: Để khắc phục oan sai, phải tăng cường tranh luận tại tòa, nâng cao chất lượng cán bộ điều tra viên, kiểm soát viên, thẩm phán; phải vì công lý chứ không vì thành tích phá án…
Dẫn chứng vụ án oan Nguyễn Thanh Chấn (Bắc Giang), ĐB Đỗ Văn Đương - Ủy vien Thường trực Ủy ban Tư pháp đặt câu hỏi: Vì sao nhiều năm ông Chấn có đơn kêu oan nhưng không được xem xét, chỉ đến khi Lý Nguyễn Chung đầu thú thì VKSNDTC mới xem xét tái thẩm?
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga hỏi: Trong vụ án oan này, ông Chấn bị tù oan 10 năm, vậy đến nay giải quyết bồi thường oan sai đến đâu – chậm vì sao?
Chánh án Trương Hòa Bình cho biết: Vụ ông Chấn có thể nói các cơ quan tố tụng đã giải quyết quyết liệt, đến nay đã giải quyết cơ bản, minh oan đã xong. Về bồi thường, nếu gia đình ông Chấn giao nộp đầy đủ tài liệu sẽ đến bước cuối cùng. “Thời gian qua, TANDTC đã đề nghị ông Chấn cung cấp thêm tài liệu để tòa làm căn cứ xem xét, bồi thường nhưng gia đình Chấn chưa cung cấp được. Tòa đã hai lần đến nhà ông Chấn, làm việc với Luật sư để thu thập tài liệu, chỉ còn chờ tài liệu từ phía gia đình và ông Chấn. Đây là căn cứ tính toán bồi thường thiệt hại vật chất, tinh thần cho ông Chấn” – Chánh án Trương Hòa Bình giải trình.
Về việc giải quyết đơn kêu oan, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương cho biết, sau khi có đơn, các đơn vị cũng đã khẩn trương xem xét, giải quyết đơn của ông Chấn. Vụ án ông Chấn đã kết luận rõ oan sai và đã minh oan cho ông Chấn.
Oan sai do coi nhẹ chứng cứ
ĐB Đỗ Văn Đương và ĐB Lê Thị Nga chất vấn vụ án Hồ Duy Hải (Long An) bị kết án tử hình tội giết người, cướp tài sản năm 2008. Theo bà Nga, “căn cứ kết tội chưa vững chắc”, “kết tội và thi hành án tử hình một con người cần phải hết sức thận trọng”. “Vậy Tòa án có xác định vụ án này có oan sai không, vì sao Chủ tịch nước bác đơn ân xá, bị cáo xin sớm thi hành án, mà đến nay vẫn hoãn thi hành án” – ĐB Đương chất vấn.
Chánh án Trương Hòa Bình trả lời: Những vụ án này đều xảy ra từ nhiều năm trước, cơ quan tố tụng đang thận trọng xem xét, giải quyết. Nếu có oan phải kết luận và giải oan, còn nếu có tội thì phải xác định rõ căn cứ pháp luật. Vụ án Hồ Duy Hải thuộc án truy xét, điều tra rất khó khăn, Hồ Duy Hải đã nhận tội. Tuy nhiên, tại phiên xử phúc thẩm bị cáo cho rằng không phạm tội, quá trình thu thập chứng cứ có sai sót, nhưng không làm thay đổi bản chất vụ án. Vậy có oan hay không? Tòa án nghiên cứu hồ sơ, chưa phát hiện căn cứ kháng nghị, mặc dù có thiếu sót trong quá trình thu thập chứng cứ. Vì vậy không kháng nghị và Chủ tịch nước bác đơn ân xá của bị cáo.
“Có oan hay không phải căn cứ kháng nghị, kết luận kháng nghị. Nhưng đến nay chưa có căn cứ. Vụ án có sự giám sát của Quốc hội, Tòa đã phúc tra lại lời cung. Khi Đoàn liên ngành hỏi, Hồ Duy Hải vẫn nhận tội, chỉ xin giảm án hoặc thi hành án ngay. Còn việc hoãn thi hành án vì mẹ bị cáo có đơn xin tạm hoãn thi hành án và có dư luận báo chí khác nhau” – Ông Bình nói.
Theo Thứ trưởng Lê Quý Vương, oan sai xảy ra do chưa tôn trọng chứng cứ, chứng minh sự thật khách quan vụ án, đánh giá chứng cứ còn trọng cung hơn trọng chứng. “Nguyên tắc là phải trọng chứng, không dễ tin ngay lời khai của đối tượng gây án, nhân chứng. Nhưng còn tình trạng chưa đề cao chứng cứ vật chất, thu thập chứng cứ hiện trường, giám định chứng cứ. Nguyên nhân chủ quan từ cán bộ điều tra, do năng lực, phẩm chất, trách nhiệm không tuân thủ đúng quy trình, tư tưởng thành tích, nôn nóng dễ dẫn đến sai phạm. Ví dụ vụ việc Ngô Thanh Kiều, do nôn nóng, đối tượng ngoan cố dẫn đến nhục hình” – Ông Vương lý giải.
Vụ án Lê Bá Mai: Lúc tử hình, lúc tuyên vô tội!
ĐB Nguyễn Bá Thuyền (Lâm Đồng) đánh giá, ngành Tòa án đã có nhiều cố gắng, nhưng án oan sai vẫn xảy ra nhiều. “Sau vụ ông Chấn, tôi chất vấn còn bao nhiêu vụ án oan sai? Chánh án hứa sẽ rà soát vậy đến nay rà soát được bao nhiêu vụ? Trong vụ án Lê Bá Mai, Tòa án các cấp đã xét xử nhiều lần, nhưng lúc thì tòa tuyên tử hình, lúc chung thân, lúc lại tuyên vô tội; vậy giải pháp chống oan sai là gì?”- Ông Thuyền chất vấn.
Theo Chánh án Trương Hòa Bình, qua rà soát từ 2011 đến nay, có 35 trường hợp có đơn kêu oan (từ 20 năm đến tử hình); đã giải quyết 21 trường hợp nhưng chưa phát hiện oan sai, trong đó, 3 trường hợp được kháng nghị mức án phù hợp. Những vụ còn lại, có thể có oan sai hoặc không oan sai, vẫn đang xem xét, kết luận sớm.
Để khắc phục oan sai, ông Bình cho rằng, phải tăng cường tranh luận tại tòa, nâng cao chất lượng cán bộ điều tra viên, kiểm soát viên, thẩm phán. Luật cần quy định rõ thẩm quyền của Tòa án trong việc xem xét hồ sơ vụ án. Tòa có quyền trả hồ sơ và trực tiếp điều tra chứng cứ. Nếu thấy không đủ căn cứ, tòa phải tuyên vô tội.
“Phán quyết vô tội của Tòa án là bình thường trong nền tư pháp trong sạch, không có gì gây bức xúc cho cơ quan tố tụng, vì các cơ quan này có nghĩa vụ chứng minh nhưng đã không chứng minh được hành vi phạm tội của bị cáo. Các cơ quan tố tụng phải chí công vô tư, bảo vệ công lý, truy tố đúng người, đúng tội, đúng pháp luật; phải vì công lý chứ không phải vì thành tích. Những vi phạm làm oan sai cần phải bị xử lý nghiêm” – Ông Bình khẳng định.
Tại phiên chất vấn Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình sáng 13/3, Chủ tịch QH Nguyễn Sinh Hùng Chủ nhấn mạnh: Quyền xét xử, tuyên có tội, vô tội là của Tòa án. Vì vậy, bất kể sai ở đâu, trách nhiệm cuối cùng là của Tòa án – cụ thể là Thẩm phán chủ tọa, và cao nhất là Chánh án TANDTC.
Đáp lời, Chánh án Trương Hòa Bình cho rằng, khi vụ án được truy tố, Tòa đã đưa ra xét xử thì oan sai tòa phải chịu trách nhiệm. Còn chưa qua xét xử thì trong mỗi giai đoạn tố tụng, cơ quan liên quan, làm oan sai phải chịu trách nhiệm. Bản thân ngành tòa án cũng có quy định, xét xử xong Tòa án cấp dưới phải gửi hồ sơ lên Tòa cấp trên để khiểm tra, giám sát.
Nếu có oan sai phải xem xét, đánh giá xem nguyên nhân do khách quan hay chủ quan. Thẩm phán cố ý làm oan phải truy cứu trách nhiệm hình sự; còn nếu không cố ý, không nghiêm trọng, cũng phải xem xét trách nhiệm bồi thường. “Tòa án gây ra oan sai thì phải bổi thường, Thẩm phán xét xử phải có trách nhiệm hoàn trả khi làm oan sai” – Ông Bình cho hay.
Trả lời ĐBQH Bùi Văn Cường việc trong hơn 6 tỷ đồng bồi thường oan sai thuộc trách nhiệm của Tòa án thời gian qua, số tiền các thẩm phán phải bồi hoàn là bao nhiêu? Chánh án Trương Hòa Bình cho biết, theo quy định của Luật, người thi hành công vụ khi có lỗi cố ý mới phải tự bồi thường. Trong các vụ án oan sai vừa qua, chưa xác định lỗi cố ý, cho nên không xem xét trách nhiệm hoàn trả của các Thẩm phán.
