1. Niềm vui hồ sơ ca trù vượt qua vòng thẩm định của UNESCO chưa qua thì nỗi buồn cần bảo vệ khẩn cấp đã xộc đến*.
Ca trù đúng là rất khó học, khó hát. Để ra nghề, đào nương đào kép phải học có khi cả chục năm. Nhiều nghệ nhân vì thế mà giới hạn việc truyền nghề, sợ rằng dạy không đến nơi đến chốn sẽ làm hỏng ca trù.
Thực tế cho thấy, có người học vài ba tháng cũng có thể hát vài bài, và ít nhiều thấm được nét hay nét đẹp. Một người nước ngoài không thạo tiếng Việt như Pia Qvanstrom (người Thụy Điển) cũng hát được Bắc phản sau hai tháng.
| Ngày 13/3/2009, hồ sơ ca trù được trình lên UNESCO đề nghị công nhận di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Ngày 20/4, Bộ VHTT&DL họp báo cho biết, hiện còn 21 nghệ nhân hát ca trù, nhưng chỉ 12 cụ đủ sức khỏe để truyền dạy, và cũng chỉ truyền được khoảng 30 trong số 56 thể cách của ca trù. |
Chỉ vì nghĩ ca trù khó mà hạn chế việc truyền dạy, phổ thông hóa, là tự đặt rào cản. Cho rằng ca trù khó và cao sang nên chỉ đứng từ xa mà ngó, đến mức "phải lịch lãm cả đời mới hiểu được một tiếng phách tre"- thật ra không giúp ích, mà còn gián tiếp làm hại sự phát triển của ca trù.
2. Người Nhật tự hào về món sushi có mặt khắp thế giới. Chất lượng sushi đặt trong ngăn lạnh ở siêu thị các nước thua xa nguyên gốc ở Nhật, nhưng không vì thế mà người ta kết luận sushi Nhật Bản kém ngon và đánh giá thấp món ăn này.
Người Hàn Quốc tự hào về môn võ Teakwondo. Kỹ thuật và tinh thần võ đạo của Taekwondo khi được truyền giảng ở các nước không thể bằng ở Hàn Quốc. Nhưng người Hàn đã khôn ngoan đơn giản hóa Taekwondo thành môn thể thao để đưa vào thi đấu trong các kỳ Olympic. Nhờ thế Taekwondo, và phần nào đó là cả đất nước Hàn Quốc, thêm nổi tiếng.
Nghệ thuật hát giọng Hầu của người Mông Cổ cũng nổi danh không chỉ nhờ sự lưu diễn của các nghệ sĩ, sự quan tâm của các học giả mà còn nhờ những đoạn clip ngắn trên youtube mà tính sơ qua, thu hút hơn triệu lượt xem trong vòng chưa đến hai năm, trong khi dân số nước này chưa đầy ba triệu.
Cách bảo vệ văn hóa truyền thống hiệu quả bây giờ có lẽ là chủ động phổ biến nó ra thế giới thay vì băn khoăn phòng thủ trước làn sóng văn hóa ngoại ồ ạt. Internet ngày nay được coi như kẻ khổng lồ nâng đỡ mọi loại hình giao lưu văn hóa. Điều này càng ngày càng được chứng minh.
Nếu ngày nào đó, xuất hiện những đoạn clip ca trù trên youtube thu hút hàng triệu lượt xem, trong đó có những bài hát bằng tiếng Anh nhưng vẫn giữ được cốt cách của ca trù, có lẽ đáng yên tâm về việc bảo tồn lưu giữ? Ca trù lúc đó không chỉ là đặc sản văn hóa, mà còn có thể là một đặc sản du lịch Việt Nam.
Giáp Văn
(Liverpool, Anh)
