Bức tranh đáng báo động
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện có hơn 1 tỷ người trên toàn cầu sống chung với béo phì, trong đó trẻ em và thanh thiếu niên chiếm hơn 150 triệu. Việt Nam đang trở thành một trong những quốc gia có tốc độ gia tăng béo phì nhanh nhất châu Á.
Chỉ trong vòng một thập kỷ, tỷ lệ trẻ em và thanh thiếu niên 5–19 tuổi thừa cân – béo phì tại Việt Nam đã tăng gấp đôi, từ 8,5% năm 2010 lên gần 19% năm 2020. Ở đô thị, tình hình nghiêm trọng hơn: TP.HCM ghi nhận trên 50% thanh thiếu niên thừa cân hoặc béo phì , Hà Nội cũng vượt 41%.
So sánh trong khu vực, Việt Nam không phải là nước có tỷ lệ béo phì cao nhất, nhưng lại thuộc nhóm có tốc độ tăng nhanh hàng đầu. Giai đoạn 2010–2014, tỷ lệ béo phì tại Việt Nam tăng tới 38% vượt qua Indonesia (33%) và Malaysia (27%). Nếu xu hướng này tiếp diễn, hệ quả xã hội – kinh tế sẽ vô cùng nặng nề.
Gánh nặng y tế và kinh tế: Thực tế không thể bỏ qua
Theo World Obesity Atlas 2023, tổng chi phí kinh tế do béo phì tại Việt Nam dự kiến tăng từ 4 tỷ USD năm 2020 lên hơn 16 tỷ USD vào năm 2035. Trong đó, chi phí y tế sẽ đội lên gấp ba lần – từ 372 triệu USD lên 1,27 tỷ USD.
Điều đáng lo ngại, chi phí này không chỉ đến từ việc điều trị béo phì, mà chủ yếu từ chuỗi biến chứng: tim mạch, đái tháo đường đường type 2, thoái hóa khớp, đột quỵ. Những căn bệnh mạn tính này không chỉ lấy đi sức khỏe và tuổi thọ, mà còn bào mòn kinh tế gia đình và nguồn lực quốc gia.
Đằng sau mỗi con số thống kê là một gia đình đang lo lắng, một bệnh nhân đang vật lộn với các biến chứng, và là một gánh nặng đang đè lên cả nền kinh tế.
Nguyên nhân sâu xa: Khoảng trống nhận thức, định kiến xã hội và lối sống hiện đại
Một trong những rào cản lớn nhất hiện nay là khoảng cách giữa nhận thức và hành động. Theo khảo sát, 67% người béo phì và 80% nhân viên y tế đều thừa nhận béo phì là bệnh mạn tính. Thế nhưng, 58% người bệnh vẫn cho rằng giảm cân hoàn toàn là trách nhiệm cá nhân. Chính sự hiểu lầm này khiến nhiều người trì hoãn thăm khám, tìm đến các phương pháp giảm cân thiếu khoa học, từ nhịn ăn cực đoan cho đến lạm dụng thuốc không rõ nguồn gốc.
Không chỉ vậy, giao tiếp về bệnh béo phì cũng còn nhiều rào cản. Có tới 40% bác sĩ ngại đề cập đến vấn đề cân nặng, trong khi gần 50% bệnh nhân cảm thấy xấu hổ khi được hỏi. Sự im lặng kéo dài càng khiến người bệnh đơn độc và xa rời cơ hội được chẩn đoán và điều trị đúng cách.
Thêm vào đó, định kiến xã hội càng làm gia tăng áp lực. Béo phì thường bị gán mác là “lỗi cá nhân”, dẫn đến mặc cảm và tự thu mình. Hệ quả không chỉ nằm ở sức khỏe tinh thần mà còn lan sang nhiều khía cạnh khác: các mối quan hệ cá nhân; cơ hội việc làm; sự thành công trong công việc.
Song song đó, môi trường sống hiện đại góp phần thúc đẩy tình trạng này: chế độ ăn nhiều đường, nhiều chất béo, nước ngọt có gas, cùng lối sống ít vận động – đặc biệt ở nhóm nhân viên văn phòng.
Tất cả những yếu tố trên tạo nên một “vòng xoáy” đa chiều, khiến béo phì không chỉ là vấn đề sức khỏe cá nhân, mà là hệ quả của nhận thức, định kiến và lối sống xã hội hiện đại.
Giải pháp đa chiều: Cần hành động từ cá nhân đến cộng đồng
Để đối phó với vấn đề béo phì, không thể chỉ đặt trách nhiệm lên vai cá nhân. Đây là một thách thức y tế công cộng cần sự chung tay từ cả cá nhân – y tế – cộng đồng và doanh nghiệp.
Vai trò của cá nhân
Người thừa cân – béo phì cần chủ động thăm khám định kỳ để đánh giá đúng tình trạng sức khỏe và nhận tư vấn chuyên môn. Việc tự “giảm cân cấp tốc” không chỉ kém hiệu quả mà còn tiềm ẩn nguy cơ. Điều quan trọng hơn là duy trì lối sống lành mạnh, chế độ ăn cân bằng và vận động tối thiểu 30 phút mỗi ngày.
Vai trò của y tế
Điều trị béo phì không chỉ dừng lại ở việc giảm cân, mà cần tiếp cận như một bệnh mạn tính – nhằm quản lý, giảm biến chứng và cải thiện chất lượng sống lâu dài.
Vai trò của cộng đồng và doanh nghiệp
Giảm kỳ thị, tạo ra môi trường làm việc và sinh hoạt hỗ trợ cho người béo phì là yếu tố quan trọng. Các chương trình dinh dưỡng học đường, khuyến khích thể dục thể thao tại nơi làm việc hay chính sách y tế cộng đồng cần được triển khai mạnh mẽ hơn.
Hành động ngay – vì sức khỏe và tương lai
Béo phì không còn là vấn đề cá nhân, đây là bài toán y tế – kinh tế – xã hội có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của đất nước. Nếu không hành động sớm, Việt Nam sẽ phải trả giá không chỉ bằng sức khỏe cộng đồng, mà còn bằng hàng tỷ USD chi phí y tế mỗi năm.
Đừng chờ đến khi biến chứng xảy ra. Hãy hành động ngay hôm nay – cho chính bạn, cho gia đình, và cho tương lai của đất nước.
Truy cập https://giamcansongkhoe.vn – website chính thức của Tổng Hội Y học Việt Nam để tìm hiểu thêm thông tin khoa học và hướng dẫn quản lý bệnh béo phì một cách bền vững.
* Nội dung được biên soạn bởi Tiền Phong và được Novo Nordisk tài trợ. Thông tin trong bài viết nhằm nâng cao nhận thức về bệnh béo phì, không thay thế tư vấn của bác sĩ.