Đền thờ Cương quốc công Nguyễn Xí được xây dựng vào năm 1467, dưới triều vua Lê Thánh Tông. Trải qua gần 6 thế kỷ tồn tại, đền Nguyễn Xí không chỉ là một di tích lịch sử, mà còn là công trình kiến trúc nghệ thuật đặc sắc, hiếm có ở Nghệ An.

Nghi môn của đền Nguyễn Xí là công trình đồ sộ gồm tam quan và đại đăng. Tam quan có 3 cửa, trong đó cửa chính có 3 tầng với những mái ngói cong vút. Trên tam quan từ cột trụ, đến lan can, mái vòm… đều được trang trí, đắp nổi hình ảnh muông thú và nhiều loại hoa văn, phù điêu truyền thống.

Nghệ thuật kiến trúc trang trí được chú trọng và tỉ mỉ đến từng chi tiết nhỏ. Các đề tài trang trí phong phú và đa dạng.

Dù trải qua nhiều biến cố, thăng trầm của lịch sử, nhưng Đền thờ Thái sư Cương quốc công Nguyễn Xí vẫn uy nghi, giữ được nét kiến trúc, văn hóa, nghệ thuật truyền thống của dân tộc.

Với những giá trị đặc sắc về công trình kiến trúc, nghệ thuật, năm 1991, đền thờ Thái sư Cương quốc công Nguyễn Xí được công nhận là Di sản văn hóa lịch sử cấp Quốc gia. Đặc biệt, ngày 31/12/2020 đền được Nhà nước công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt.

Kiến trúc độc đáo tại Đền Thái sư Cương quốc công Nguyễn Xí.

Nằm ngay sau khuôn viên đền, có 3 cây cổ thụ hơn 600 năm tuổi. Những cây này có từ trước khi xây dựng đền. Người dân địa phương vẫn quen gọi là cây bồ lố.

Ông Nguyễn Đình Vân, người trông coi đền cho biết: “Những cây bồ lố cao hơn 30 m. Gốc cây lớn nhất phải 3-4 người ôm mới xuể, cành tỏa rộng tựa như chiếc ô lớn. Hàng năm đến mùa này, cây cho quả rất nhiều. Bao năm nay, người dân nơi đây luôn xem những cây bồ lố này là báu vật, là biểu tượng, niềm tự hào chung của dân làng”.

Tòa hạ điện của đền.

Được đánh giá là ngôi đền thiêng trong vùng, vào ngày lễ, Tết, nhân dân trở về đền Nguyễn Xí để chiêm bái, dâng hương.

Công trình thanh niên: Số hóa di tích lịch sử tại di tích lịch sử quốc gia đặc biệt đền Nguyễn Xí chào mừng kỷ niệm 92 năm ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.