 |
Cá mập trắng thỉnh thoảng cắn người vì nhầm tưởng là hải cẩu, thức ăn của chúng. |
Cá mập trắng lớn là thành viên sống duy nhất của chi Carcharodon – bắt nguồn từ "karcharos" trong tiếng Hy Lạp, có nghĩa là mài và "odous," có nghĩa là răng. Cái tên này được lựa chọn nhiều vì cá mập trắng lớn có 300 chiếc răng hình tam giác, răng cưa. Những con cá mập này có thân hình viên đạn, da xám và bụng trắng.
Mặc dù là một trong những loài cá mập được biết đến nhiều nhất nhờ các bộ phim như "Jaws" (1975), cá mập trắng lớn sống một lối sống kín đáo, và các nhà khoa học vẫn còn nhiều điều để tìm hiểu về loài săn mồi mang tính biểu tượng này.
Con cái thường lớn hơn con đực
Kích thước cá mập trắng lớn khác nhau, nhưng cá cái có thể lớn hơn cá đực. Theo Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia Smithsonian, cá mập trắng lớn cái đạt chiều dài trung bình từ 4,6 đến 4,9 m, trong khi con đực thường đạt từ 3,4 đến 4 m, theo Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia Smithsonian ở Washington DC.
Những con cá mập trắng lớn nhất có thể dài tới 6,1 m, và có những báo cáo chưa được xác nhận về những con cá mập trắng lớn dài tới 7 m, theo Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Florida. Con trưởng thành nặng từ 1.800 và 3.000 kg, theo Quỹ Động vật Hoang dã Thế giới (WWF).
Loài cá mập lớn nhất từ trước đến nay là loài cá mập megalodon ( Carcharocles megalodon) hiện đã tuyệt chủng, có thể dài tới 18 m hoặc hơn, mặc dù các nhà khoa học vẫn đang tranh luận về kích thước chính xác của nó.
Cá mập trắng được tìm thấy ở đâu?
 |
Đôi cá mập đang bơi ở biển Mexico |
Cá mập trắng lớn có phạm vi địa lý lớn; chúng sống ở hầu hết các đại dương ôn đới và nhiệt đới trên thế giới và có các quần thể cư trú ngoài khơi bờ biển của Mỹ, Úc, Nam Phi và các nước khác.
Theo Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế , chúng thường được nhìn thấy nhiều nhất ở các vùng nước mát hơn, ôn đới và bơi trên bề mặt cũng như xuống độ sâu hơn 1.200 m dưới bề mặt.
Cá mập trắng lớn di cư và thực hiện các cuộc hành trình đường dài trên đại dương rộng lớn, có thể để kiếm thức ăn và sinh sản. Một nghiên cứu năm 2002 được công bố trên tạp chí Nature phát hiện ra rằng một con cá mập trắng lớn đã bơi 3.800 km từ bờ biển trung tâm California đến đảo Kahoolawe ở Hawaii.
Năm 2005, các nhà nghiên cứu đã theo dõi một con cá mập trắng lớn bơi gần 11.100 km từ bờ biển Nam Phi đến Úc, trước khi quay trở lại. Để có đủ năng lượng cho những chuyến đi dài như vậy, cá mập trắng lớn tích trữ năng lượng trong gan chứa nhiều dầu của chúng.
Cá mập trắng có nguy hiểm?
Cá mập trắng lớn thỉnh thoảng cắn và giết con người, mặc dù nguy cơ bị cá mập cắn là rất thấp. Một nghiên cứu năm 2021 được công bố trên Tạp chí Giao diện của Hiệp hội Hoàng gia phát hiện ra rằng, đối với một con cá mập trắng lớn vị thành niên, hình dạng và chuyển động của con người khi bơi hoặc chèo trên ván lướt sóng trông giống như hải cẩu - một trong những nguồn thức ăn chính của chúng. Điều này cho thấy các cuộc tấn công có thể là một trường hợp nhầm lẫn, ít nhất là đối với trẻ vị thành niên.
"Cá mập trắng thường được miêu tả là những kẻ giết người không có tâm và thích ăn thịt người, tuy nhiên, điều này dường như không đúng. Con người chỉ giống như thức ăn của chúng mà thôi", Laura Ryan, tác giả chính của nghiên cứu năm 2021 và là người sau tiến sĩ nhà nghiên cứu tại Đại học Macquarie ở Úc, cho biết.
Theo Hồ sơ tấn công cá mập quốc tế của Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Florida (ISAF), đã có 354 vụ cá mập trắng lớn tấn công vô cớ, trong đó có 57 cuộc chạm trán chết người, được ghi nhận kể từ năm 1580 - nhiều hơn bất kỳ loài cá mập nào khác.
Cá mập trắng lớn là loài săn mồi ăn nhiều loại con mồi, bao gồm cá, hải cẩu, rùa biển và chim biển. Cá mập trắng lớn sử dụng tốc độ nhanh chóng để bắt con mồi. Nhờ cơ thể thuôn dài, chúng có thể bơi trên mặt nước với tốc độ lên đến 24 km / h.
Bằng cách săn bắt con mồi, cá mập trắng lớn và các loài cá mập khác đóng một vai trò quan trọng trong đại dương. Chúng giữ cho quần thể con mồi khỏe mạnh bằng cách bắt những cá thể yếu và ốm yếu, đồng thời ngăn những quần thể đó phát triển quá lớn so với nguồn tài nguyên của môi trường sống.
Những con vật duy nhất ăn thịt cá mập trắng lớn trưởng thành là cá voi trắng trưởng thành và cá voi sát thủ ( Orcinus orca ), chúng có thể săn cá mập trắng lớn để lấy gan giàu năng lượng của chúng.
Các nhà khoa học vẫn còn nhiều điều để tìm hiểu về loài cá mập trắng lớn, và phần lớn hành vi giao phối của chúng vẫn còn là một bí ẩn. Theo Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Florida, các nhà khoa học đã nghiên cứu các mẫu vật cá mập, chẳng hạn như những con cái đang mang thai vô tình bắt được và biết rằng cá mập trắng lớn không đẻ trứng. Trứng được thụ tinh nở bên trong cơ thể con cái và phát triển ở đó cho đến khi con cái sinh con.
Một nghiên cứu năm 2016 được công bố trên tạp chí Biology Open(mở trong tab mới)phát hiện ra rằng phôi có thể ăn dịch tử cung và trứng chưa phát triển từ khi chúng nở bên trong người mẹ và khi chúng được sinh ra. Theo Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Florida, khi còn trong bụng mẹ, những con da trắng trẻ tuổi cũng tự nuốt răng của mình. Chúng có thể làm điều này để tái sử dụng canxi và các khoáng chất khác.
Quá trình mang thai được cho là mất khoảng một năm, sau đó một con cái sinh ra từ 2 đến 10 con con. Khi cá mập dài hơn 1m là lúc chúng được sinh ra và có thể tự chăm sóc bản thân.
Các nhà nghiên cứu cho rằng, cá mập cái già nhất trong nghiên cứu là 40 tuổi và con đực già nhất là 73 tuổi. Điều này cho thấy con đực có thể sống lâu hơn con cái, nhưng vẫn cần nghiên cứu thêm để chứng thực những phát hiện này.
Cá mập trắng có nguy cơ tuyệt chủng ?
Theo đánh giá năm 2018, cá mập trắng lớn dễ bị tuyệt chủng và dân số của chúng đang giảm. Cá mập trắng lớn đang bị đe dọa trên toàn cầu khi bị con người đánh bắt. Cá mập trắng lớn cũng bị con người cố tình giết chết như một phần của các chương trình bảo vệ bãi biển ở Úc và Nam Phi, mặc dù đôi khi cá mập bị bắt và được thả về đại dương.
