Babel: ngọn tháp đại diện cho sự đa dạng của ngôn ngữ loài người

Theo sách Sáng Thế Ký, thuở ban đầu, khi còn nói chung một ngôn ngữ, con người đã cùng nhau xây dựng tháp Babel, mong muốn chạm đến thiên đường. Thấy tháp Babel ngày một cao, Thiên Chúa đã ngăn chặn việc đó bằng cách tạo ra nhiều ngôn ngữ khác nhau, gây ra sự bất đồng về ngôn ngữ và khiến con người không thể hợp tác với nhau dễ dàng như trước nữa. Tháp Babel trở thành ngọn tháp đại diện cho sự đa dạng của ngôn ngữ loài người.

Có lẽ đó chính là lý do mà tác giả Gaston Dorren đã sử dụng tên tháp Babel đặt làm tên cuốn sách của mình - ông muốn chúng ta có thể đi tới một sự hoà hợp về ngôn ngữ. Trong sách, Dorren - một nhà ngôn ngữ học - đã chọn viết về 20 “người khổng lồ” trong số 6000 ngôn ngữ của thế giới. Ông đã dành rất nhiều tâm huyết cho nỗ lực tìm hiểu các ngôn ngữ khác nhau. Chương đầu tiên trong cuốn sách chính là chương về tiếng Việt. Trong khi viết Babel, ông cũng đã cố gắng học tiếng Việt.

Đếm xem có bao nhiêu ngôn ngữ trên thế giới này là một việc vô cùng khó khăn, tuy nhiên, 6.000 là một con số thường được người ta đưa ra khi ước tính số lượng ngôn ngữ nói và viết trên thế giới ngày nay – trung bình cứ 1,25 triệu người lại có một ngôn ngữ. Một sự đa dạng đáng kinh ngạc, chúng ta đang sống trong một tòa tháp Babel đồ sộ làm sao! Hơn 6.000 ngôn ngữ hiện có của thế giới chính là 6.000 vũ trụ tinh thần khác nhau chứa đựng thế giới quan của các nền văn hóa.

Tuy vậy, nhiều người cho rằng chỉ cần thuần thục bốn ngôn ngữ: tiếng Anh, tiếng Quan thoại, tiếng Tây Ban Nha và tiếng Hindi-Urdu, bạn đã có thể len lỏi suôn sẻ ở hầu hết các khu vực trên thế giới mà không cần tới thông dịch viên. Tiếng Tây Ban Nha sẽ giúp ích nhiều cho bạn ở nhiều nước thuộc châu Mỹ, và tiếng Anh thì chẳng khác nào “người khổng lồ bất bại”.

Babel là một cuốn sách mang sắc thái hỗn hợp của cả niềm vui lẫn nỗi buồn: hai mươi sinh ngữ được mô tả trong cuốn sách này đều là những mỹ vị, nhưng cũng không kém phần nguy hiểm. Người ta vẫn chưa thống nhất được con số chính xác, nhưng có thể khẳng định rằng ít nhất 75% những người sống trên hành tinh này có thể giao tiếp bằng một trong hai mươi ngôn ngữ được mô tả trong sách. Hai mươi ngôn ngữ lớn nhất trên thế giới, chủ đề của cuốn sách này, đang gây ra sự suy vi của hàng trăm, thậm chí hàng nghìn ngôn ngữ nhỏ hơn. Đây là một bi kịch, khi mà trên mọi châu lục, những ngôn ngữ nhỏ hơn không còn được sử dụng nữa, đồng nghĩa với sự xóa sổ những tri thức quý giá được mã hóa trong ngôn từ. Mỗi chương bắt đầu với một hồ sơ ngắn về ngôn ngữ được bàn đến: các tên gọi khác nhau, ngữ hệ, số lượng người sử dụng, một số điểm cơ bản về ngữ pháp, phát âm và hệ thống chữ viết cũng như thông tin về từ mượn. Tất nhiên những con số ấy vẫn chưa có căn cứ chắc chắn, vì các số liệu thống kê về ngôn ngữ rất thất thường. Tác giả cho biết, ông đã tham khảo nhiều nguồn, bỏ qua những trường hợp ngoại lệ đáng ngờ, lấy trung bình của các con số còn lại và làm tròn đến con số gần nhất và dễ nhớ. Trong từng chương viết về mỗi ngôn ngữ, Dorren sử dụng một lượng chắt lọc các tri thức chuyên môn kết hợp với những chi tiết đời sống hấp dẫn giúp cho việc đọc trở nên thú vị. Khác với một cuốn sách học thuật đầy “hăm dọa”, Babel: Vòng quanh thế giới qua hai mươi ngôn ngữ rất dễ tiếp nhận, ngay cả với những người đọc không có nền tảng dày dặn về ngôn ngữ học, nhờ tác giả của nó có tài lý giải những khái niệm ngôn ngữ học khó hiểu nhất theo cách dễ hiểu và cách tổ chức các chương, mục vừa ngắn gọn, nhiều thông tin, vừa hóm hỉnh, cuốn hút. Đây là một cuốn sách vừa vui nhộn vừa mang tính giáo dục. Ví dụ trong chương đầu tiên, mô tả tiếng Việt, tác giả viết như sau: "Không một ngôn ngữ nào khác mà tôi biết lại có nhiều dấu phụ đến vậy. Khi còn là một cậu bé, tôi đã từng cảm thấy tờ tạp chí Paris Match của bố tôi kỳ lạ, bởi rất nhiều những ký tự é, à và vô vàn những dấu lược, nhưng so với tiếng Việt, tiếng Pháp trông vẫn còn đơn sơ và mộc hơn.
Với không dưới 9 dấu phụ khác nhau (á, à, ả, ã, ạ, â, ăn, đ và ơ – tôi thích cách gọi không chính
thống “o có râu” mà người ta dùng cho ký tự cuối cùng này), tiếng Việt là ngôn ngữ dành cho những người có đôi mắt tinh nhạy. Những dấu phụ này là thiết yếu để đảm bảo việc phát âm chính xác, nhưng chúng cũng bổ sung một phần đáng kể vào gánh nặng ghi nhớ.

Chia động từ, thử thách của đa số ngôn ngữ ở châu Âu? Không đáng để nói đến trong tiếng Việt."
Dorren vừa là một nhà ngôn ngữ học tài năng vừa là một cây bút có năng lực viết cực kỳ thuyết phục. Cuốn sách này là một cẩm nang dẫn đường đến những kỳ quan trong mê hồn trận các ngôn ngữ của thế giới. Những người say mê nghiên cứu ngôn từ sẽ thu được nhiều niềm vui thích từ đó.

TÁC GIẢ

Gaston Dorren là nhà ngôn ngữ học và là một người đa ngữ thật sự với khả năng nói được tiếng Hà Lan, tiếng Limburg, tiếng Anh, tiếng Đức và tiếng Tây Ban Nha, đồng thời đọc được tiếng Pháp, tiếng Afrikaans, tiếng Frisian, tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Ý, tiếng Catalan, tiếng Đan Mạch, tiếng Na Uy, tiếng Thụy Điển, tiếng Luxembourg và tiếng Esperanto.

Ông thường xuyên viết bài cho tạp chí ngôn ngữ học nổi tiếng Onze Taal, và biên tập cho
trang blog Language Writter.