Cách nhận biết thể tạng
Theo lương y Đinh Công Bảy, Hội Dược liệu TP. HCM, những người có thể tạng thuộc nhiệt có những biểu hiện như: người gầy khô, bứt rứt, phiền muộn, sợ nóng, sợ gió, da sạm nóng, không ra mồ hôi, hay ra mồ hôi trộm, lòng bàn tay, bàn chân nóng, nhức đầu, khó ngủ, thường bị táo bón, tiểu vàng, tiểu ít, chảy máu cam. Người thể nhiệt dễ mắc phải các bệnh cao huyết áp (thể âm hư hỏa vượng), đái tháo đường, dễ bị nổi mụn nhọt…
Có thể nhận biết thêm về tạng nhiệt thông qua biểu hiện của cơ thể sau khi ăn một số thực phẩm như sầu riêng, nhãn, vải… Nếu thấy người nóng, khó chịu, bứt rứt, nổi mụn, đổ ghèn thì chắc chắn đó là người thể nhiệt.
Người thể hàn thường cảm thấy mát mẻ, ít khi có cảm giác khát nước hay nóng nực. Trong ăn uống, người thể hàn cảm thấy dễ chịu khi ăn những thực phẩm tính ấm, nóng.
Dễ nhận biết người thể hàn thông qua những biểu hiện của đường tiêu hóa. Khi dùng những thực phẩm có tính hàn, người thể hàn có nhiều nguy cơ bị rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy hoặc buồn nôn.
Dù thể hàn hay nhiệt thì cũng có nhiều mức độ khác nhau. Nếu nhẹ thì mức độ biểu hiện sẽ không rõ ràng, chỉ có xu hướng hoặc có vài đặc điểm trong số đó.
Nên và không nên
Nguyên tắc đầu tiên dành cho mọi thể tạng là phải ăn đầy đủ các chất, không quá lạm dụng một loại thực phẩm và cũng không bỏ qua loại nào; ăn quân bình hoặc chế biến để đưa thức ăn về lại tính bình nhằm giữ cho thể tạng ổn định. Quan trọng là lượng sử dụng và kết hợp thực phẩm sao cho phù hợp.
Cụ thể, người có thể tạng nhiệt thì nên thường xuyên sử dụng các loại rau, củ, nấm. Đây là nguồn cung cấp nhiều chất khoáng vi lượng, vitamin, chất xơ, hoạt chất sinh học có ích cho sức khỏe.
Các loại nấm nên dùng: nấm đông cô (nấm hương), nấm mộc nhĩ đen (nấm mèo), nấm mộc nhĩ trắng (tuyết nhĩ), nấm rơm, nấm bào ngư, nấm kim chi, nấm mối… Một thực phẩm khác rất tốt cho người thể nhiệt là rong biển vì có chứa nhiều chất giúp giải nhiệt, giải độc, rất cần thiết và quý giá đối với sức khỏe.
Các loại trái cây ít ngọt là nguồn cung cấp nhiều vitamin C, beta-caroten, chất xơ, khoáng vi lượng cần thiết cho sức khỏe, giúp giải khát, giải nhiệt có hiệu quả cho người thể nhiệt.
Người có thể tạng nhiệt cần tránh dùng các chất cay nóng, các thức ăn chế biến với nhiều gia vị như quế, đại hồi, đinh hương, cà ri, sả, gừng, tỏi, hành… Hạn chế ăn uống quá nhiều thực phẩm giàu năng lượng như mỡ động vật, dầu ăn (chế biến kiểu chiên xào nhiều), đậu các loại, bơ, sữa, phô mai, kẹo, bánh, chè, sôcôla, nước ngọt…; các loại trái cây nhiều đường: nhãn, vải, sầu riêng, xoài, mít, trái cây khô. Các loại thực phẩm này làm tăng nhiệt khí, dương khí trong cơ thể, có thể làm tổn hại đến âm chất, gây mất cân bằng âm dương.
Người thể hàn không nên ăn thường xuyên và ăn nhiều thực phẩm có tính hàn hoặc nếu dùng thì cần chế biến để đưa món ăn về trạng thái bình. Thịt vịt, cá, tôm, cua, ốc, lươn… mang tính hàn.
Người tạng hàn ăn nhiều thực phẩm này sẽ dễ bị đầy bụng, khó tiêu, tiêu chảy. Ngoài việc không nên ăn quá nhiều, khi chế biến và khi ăn còn cần ăn kèm thêm các gia vị có tính ấm như gừng, sả, ớt…
Tuy nhiên, BS Nguyễn Thị Sơn lưu ý, người tạng hàn không nên lạm dụng những thực phẩm mang tính nhiệt vì nếu ăn nhiều cũng sẽ gây mất sự quân bình, lâu ngày chuyển thành bệnh.
Người thể hàn thường có xu hướng béo mập, nếu ăn nhiều thực phẩm tính nhiệt như thịt động vật sống trên cạn, thịt đỏ, thức ăn chế biến theo kiểu chiên xào, nhiều dầu mỡ, thức ăn ngọt… lâu ngày sẽ hóa hỏa, hóa phong, sinh bệnh.
Cơ thể khỏe mạnh nhờ vào sự cân bằng âm và dương. Khi ăn, nếu thấy có bất kỳ phản ứng nào không tốt, nghĩa là thực phẩm đó không phù hợp với thể tạng (ngoại trừ yếu tố thực phẩm bị nhiễm độc, nhiễm khuẩn), cần phải có sự điều chỉnh, cân đối.
