Ám ảnh với tai biến mạch máu não
Không còn là những bệnh nhân lứa tuổi trên 50 dính phải các bệnh lý tai biến mạch máu não mà hiện nay căn bệnh nguy hiểm này đã xuất hiện ở cả tuổi trẻ. Gốc tự do được cho là nguyên nhân dẫn đến bệnh lý mạch máu não và thoái hóa thần kinh.
Trẻ hóa
Sau khi học về, Trần Duy M. 14 tuổi ở Lâm Đồng cảm thấy mặt mày xây xẩm, nửa đầu bị đau sau đó nôn và rơi vào hôn mê. Chuyển đến bệnh viện, M được các bác sĩ cho biết bị nhồi máu não và chuyển về một bệnh viện ở TPHCM điều trị. Hai tháng sau điều trị, một bên phải bị liệt, lực cơ gần như không có nhưng anh Nguyễn Hoàng V. 23 tuổi ở Long An cho biết, sẽ cố gắng để tập vật lý trị liệu mong có thể đi lại được. Cách đây 1 tháng, anh V. cảm thấy chóng mặt, buồn nôn, tụt huyết áp rồi ngã xuống nhà bất tỉnh. Người thân đưa vào chuyển lên BV Nhân dân 115 với chẩn đoán huyết khối làm tác mạch máu não gây tai biến mạch máu não. Được các bác sĩ can thiệp đặt stent mạch máu não, V. được cứu sống nhưng anh đã bị liệt nặng bên phải, không vận động được.
Nhập viện trong tình trạng đau đầu dữ dội kèm theo nôn ói, sau đó rơi vào hôn mê, bệnh nhi Nguyễn Hoàng C. 12 tuổi ngụ ở Tân Uyên, Bình Dương được các bác sĩ BV Nguyễn Tri Phương TPHCM xác định nhồi máu não dẫn đến đột quỵ sau khi tiến hành làm các chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm. Những trường hợp đột quỵ trẻ tuổi như C. cách đây 10 năm rất hiếm gặp nhưng theo các bác sĩ, hiện nay lứa tuổi 20-30 mắc bệnh này vẫn thường xuyên vào viện.
Bác sĩ Nguyễn Huy Thắng- Phó trưởng khoa Bệnh lý mach máu não, BV Nhân dân 115, cho biết đang có 160 bệnh nhân điều trị tại khoa do tai biến mạch máu não, trong đó có gần 20 bệnh nhân tuổi dưới 40, đặc biệt có bệnh nhân mới 20 tuổi. “Bệnh nhân tai biến mạch máu não ngày càng trẻ hóa. Khoảng 10 năm trước chỉ có khoảng 1,7% bệnh nhân trẻ tuổi nhập viện vì đột quỵ nhưng nay thống kê con số này là 3%, trong đó tỷ lệ nam mắc bệnh cao gấp 4 lần nữ”- bác sĩ Thắng cho biết.
 |
| Căn bệnh đột quỵ được cho có tỷ lệ gây tử vong đứng thứ 3 sau ung thư và tim mạch. |
Gánh nặng
Dù được can thiệp kịp thời nhưng bệnh nhân Nguyễn Thúy M. 42 tuổi, ngụ quận Tân Bình, TPHCM đã tử vong do tai biến mạch máu não. May mắn sống sót nhưng ông Lê Văn C, 54 tuổi ở quận 7 bị liệt hoàn toàn, miệng không nói được, phải nằm một chỗ và sống dựa hoàn toàn vào người thân.
Bác sĩ Trần Chí Cường- Khoa DSA Bệnh viện ĐH Y Dược TPHCM cho biết rất nhiều bệnh nhân sống sót cũng rất khó trong sinh hoạt; nhiều người bị liệt toàn thân phải sống dựa vào người thân, trong khi mình là trụ cột chính trong nhà. Theo bác sĩ Trần Chí Cường, ngoài tạo ra gánh nặng cho gia đình và xã hội, căn bệnh thiếu mãu não và tai biến mạch máu não có tỷ lệ tử vong cao đứng thứ 3 sau ung thư và tim mạch hiện nay. Thống kê của Tổ chức y tế thế giới cứ 45 giây toàn thế giới có 1 người bị đột quỵ và 3 phút có 1 ca chết do bệnh này gây ra. Trong khi đó, cứ 10 người bị tai biến mạch máu não thì có 3 tử vong.
Thống kê từ Hội Phòng chống Tai biến mạch máu não cho thấy, mỗi năm Việt Nam có khoảng 200.000 người mắc mới chứng tai biến mạch máu não khiến gần 100.000 người tử vong. Đây là bệnh của hệ thần kinh phổ biến nhất hiện nay, với tần suất xuất hiện 1,5 ca/1000 người/năm, tuần suất này ở lứa tuổi trên 75 là 10 ca/1000 người/năm. Còn tại TPHCM trong khoảng 19.000 người mắc đột quỵ mỗi năm ở đây có 1000 trường hợp tử vong. Tỷ lệ tử vong chỉ xếp sau căn bệnh ung thư. Ngoài tử vong cao, các chuyên gia mạch máu não cho biết, cứ 10 người sau khi bị đột quỵ có 4 người cần đến sự giúp đỡ của người thân trong sinh hoạt hằng ngày.
Nhận diện “kẻ thù” gây bệnh
Gốc tự do là nguyên tử hoặc phân tử có hại, liên tục được sinh ra từ các quá trình chuyển hóa trong cơ thể và từ các tác động của môi trường bên ngoài. Gốc tự do được xem là nguồn gốc của sự lão hóa và bệnh tật. Chúng được ví như “đoàn quân hủy diệt” bởi sức gây hại mạnh mẽ lên cơ thể con người, đặc biệt là làm tổn thương bộ não.
 |
| Gốc tự do thúc đẩy sự hình thành, phát triển các mảng xơ vữa và huyết khối, gây ra tai biến mạch máu não. |
Gốc tự do rất không ổn định, liên tục tìm kiếm điện tử từ các nguyên tử - phân tử khác, tạo ra nhiều gốc tự do mới. Gốc tự do tấn công vào tất cả các cấu trúc tế bào trong cơ thể và đặc biệt chúng “ưa thích” những tế bào chứa nhiều chất béo (lipid). Với đặc điểm hơn 60% thành phần là acid béo, bộ não con người là cơ quan bị gốc tự do tấn công dữ dội nhất. Không những thế, trong khi hệ thống chống gốc tự do kém hơn nhiều so với các cơ quan khác, bộ não lại tiêu thụ đến 20-25% nhu cầu oxy và năng lượng toàn cơ thể. Nơi nào có sự chuyển hóa càng cao, gốc tự do sinh ra càng nhiều. Vì vậy, bộ não thực sự là điểm tập kết gốc tự do và với phản ứng dây chuyền, “đoàn quân hủy diệt” này không ngừng sản sinh, gây ra các bệnh lý: thiếu máu não thoáng qua, tai biến mạch máu não, đau nửa đầu, suy giảm trí nhớ…
Tuy nhiên chúng ta cũng không bó tay trước hiểm họa của những gốc tự do. Năm 1998 tiến sĩ Louis J Ignarro đoạt giải Nobel y học với công trình nghiên cứu vai trò giãn mạch của NO, đưa oxy và chất dinh dưỡng vào tế bào. Từ đó mở ra một hướng cho phòng bệnh vữa xơ động mạch. Mới đây, các nhà khoa học đã tìm ra nhóm chất chống gốc tự do tự nhiên với hàm lượng cao trong Blueberry sinh trưởng ở Bắc Mỹ có khả năng tiêu diệt gốc tự do mạnh mẽ. Anthocyanin trong Blueberry có khả năng vượt qua hàng rào máu não, trung hòa gốc tự do, ức chế quá trình oxy hóa của cholesterol “xấu”, điều tiết những yếu tố gây viêm để giảm tổn thương thành mạch máu.
 |
| OTIV tinh chiết từ Blueberry giúp chống gốc tự do, bảo vệ mạch máu và các tế bào thần kinh. |
Theo các nhà nghiên cứu tại trường Đại học Montreal (Canada), Blueberry kích hoạt hai loại enzyme bảo vệ não là catalase và superoxide dismutase. Các enzyme này có chức năng dọn dẹp những gốc tự do sản sinh trong quá trình oxy hóa. Nhờ đó, giúp tăng cường các kết nối thần kinh, kích thích sự tái tạo, dẫn truyền các tế bào thần kinh, có tác dụng cải thiện trí nhớ và làm chậm quá trình lão hóa, làm phục hồi sự suy giảm chức năng nhận thức và vận động...
Lê Nguyễn
