Afghanistan vượt tầm kiểm soát, Mỹ 'tiến thoái lưỡng nan' ở Iraq

0:00 / 0:00
0:00
Quân đội Mỹ lâm vào tình thế “tiến thoái lưỡng nan” ở Iraq. Ảnh: AP
Quân đội Mỹ lâm vào tình thế “tiến thoái lưỡng nan” ở Iraq. Ảnh: AP
TP - Việc Taliban nhanh chóng giành quyền kiểm soát Afghanistan và cảnh tượng hỗn loạn khi Mỹ rút quân và sơ tán khỏi quốc gia này đang rung chuông cảnh báo ở Iraq, nơi chính quyền Washington từ lâu đã lâm vào tình thế “tiến thoái lưỡng nan”.

Những tương đồng và khác biệt giữa Baghdad và Kabul được các chính trị gia Iraq nêu ra trong những ngày gần đây, trong đó nhiều người cảm thấy hoang mang trước sự sụp đổ đột ngột của chính quyền do Mỹ lập nên ở Afghanistan.

“Không ai nghĩ việc rút quân sẽ diễn ra như thế này. Họ thậm chí để lại cả vũ khí cá nhân. Rút quân như vậy là kiểu gì vậy?”, Bayar Mustafa, nhà nghiên cứu tại ĐH Kurdistan-Hewler ở Erbil (Iraq), nói với Asia Times.

Tổng thống Mỹ Joe Biden là nhà lãnh đạo thứ ba liên tiếp của Mỹ ủng hộ kết thúc những cuộc chiến không hồi kết. Ngày 26/7, ông Biden tuyên bố sẽ rút khỏi Iraq vào cuối năm nay.

Chính quyền ở Baghdad có nhiều điểm tương đồng với chính phủ vừa sụp đổ ở Kabul, vì Iraq vẫn trong tình trạng mong manh sau 18 năm liên quân do Mỹ đứng đầu tấn công rồi ở lại nước này. Một trong số đó là chính phủ trung ương không thể kiểm soát đất nước, trong khi tình trạng tham nhũng, bè phái đến mức báo động.

Baghdad và Erbil - thủ phủ ở miền bắc của người Kurd - đã nhận viện trợ tài chính và quân sự rất lớn của Mỹ và các đồng minh kể từ năm 2003. Nhưng các lực lượng an ninh Iraq phần lớn do phương Tây đào tạo vẫn chia rẽ, và sự trung thành cũng như hiệu quả vẫn còn là dấu hỏi, tương tự như các lực lượng an ninh quốc gia do Mỹ đào tạo ở Afghanistan. “Hiện tại có một nhóm cố vấn quân sự Mỹ ở Iraq với khoảng 2.500 người. Con số đó tương tự ở Afghanistan trước khi Mỹ rút”, Phó giáo sư Ibrahim Al-Marashi, công tác tại ĐH San Marcos ở California (Mỹ), nói.

“Tâm lý dư luận Iraq hiện nay bị ảnh hưởng bởi tác động của việc Mỹ rút khỏi Afghanistan. Họ băn khoăn rằng liệu còn có thể tin người Mỹ? Và điều gì sẽ xảy ra nếu họ đi?”, ông Al-Marashi đặt câu hỏi.

Những tính toán phức tạp

Năm 2011, Tổng thống Mỹ Barack Obama khi đó đã rút lực lượng Mỹ khỏi Iraq, nhưng chỉ 3 năm sau, hàng ngàn quân trở lại quốc gia Trung Đông này. “Điều đưa họ quay lại là IS. Khoảng 66.000 binh lính Iraq được Mỹ đào tạo và vũ trang bị khoảng 500 tay súng IS đánh bại”, ông Mustafa nói. Năm 2014, IS càn quét một dải đất rộng lớn suốt từ Iraq sang Syria. Liên minh do Mỹ dẫn đầu cùng với lực lượng người Kurd và một nhóm dân quân người Shiite ở Iraq đã tổ chức chiến dịch phản công. Khi đó, IS gần như bị đánh bại nhưng vẫn hoạt động lẻ tẻ ở cả Iraq và Syria. “Cần rút ra một bài học lớn về những yếu kém của chính phủ Baghdad và tầm quan trọng của việc Mỹ hiện diện”, ông Mustafa nói.

Một khác biệt lớn nữa giữa Iraq và Afghanistan là ngoài IS vẫn còn một lực lượng hưởng lợi nếu Mỹ rút đi. “Nếu không còn Mỹ ở đó, Iran sẽ rảnh tay trên khắp Iraq và Syria rồi sang tận Li-băng”, ông Ala’Aldeen nói. Các đảng thân Iran của người Shiite đang có ảnh hưởng lớn trong chính trị Iraq. Chính những nhóm này gây áp lực để đưa Thủ tướng Iraq Mustafa Al-Kadhimi đến Washington trong tháng 7 nhằm thuyết phục Tổng thống Biden thông báo sẽ chấm dứt các hoạt động chiến trường của Mỹ. “Nếu không còn ủng hộ của Mỹ, các nhóm đối lập trong nước sẽ mất đi sức mạnh quan trọng để đối đầu và ngăn chặn Iran thiết lập vai trò bá chủ”, ông Ala’Aldeen nói.

Một quan chức an ninh phương Tây nói với Reuters rằng, thời điểm quân đội Mỹ chấm dứt hoạt động hoàn toàn ở Afghanistan chưa được quyết định. Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết, sẽ tuân thủ thời hạn 31/8 để chấm dứt cuộc chiến 20 năm. Theo thỏa thuận với Mỹ, Taliban sẽ để người nước ngoài và người Afghanistan ra đi theo ý muốn. Mỹ đã sơ tán khoảng 113.500 người trong 2 tuần qua, nhưng hàng ngàn người nữa dự kiến sẽ không được đưa đi vì hết thời gian. Còn gần 4.000 binh lính Mỹ ở sân bay Kabul tính đến cuối tuần qua.

Sự ủng hộ quân sự của Mỹ đối với các lực lượng người Kurd ở Iraq cũng khiến Thổ Nhĩ Kỳ khó chịu. Ankara cáo buộc một số lực lượng được Mỹ hậu thuẫn có quan hệ với phong trào ly khai người Kurd PKK, nên yêu cầu Washington dừng hỗ trợ họ. Thổ Nhĩ Kỳ đã tiến hành các cuộc tấn công vào căn cứ của PKK ở miền bắc Iraq. Ankara còn duy trì một loạt “đài quan sát” quân sự trong lãnh thổ Iraq. “Nếu Mỹ rút, những lực lượng đó và Iraq sẽ yếu hơn nhiều so với Thổ Nhĩ Kỳ và Iran”, ông Ala’Aldeen đánh giá.

Từ sau sự sụp đổ của chính phủ ở Kabul, giới chức Mỹ nhấn mạnh tình hình ở Iraq sẽ không như vậy. Rút lui “rõ ràng không nằm trong tâm trí của Tổng thống Biden”, Đại sứ Mỹ ở Iraq Matthew Tueller nói với các phóng viên người Kurd tại Erbil ngày 11/8. Ông hứa rằng Mỹ ở lại Iraq “trên chặng đường dài”.

“Nhiều người đang cố gắng định vị lại, tính toán lại và đánh giá lại vai trò của Mỹ ở Iraq. Phải chờ xem những tính toán lại đó sẽ dẫn đến thay đổi gì trong thời gian tới, và đó nhất định không chỉ là vấn đề chính trị nội bộ của Iraq”, ông Mustafa nói.

MỚI - NÓNG
Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Thị Tuyến (bên phải) trao Quyết định cho bà Nguyễn Vũ Bích HIền.
Thành ủy Hà Nội trao quyết định về công tác cán bộ
TPO - Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội quyết định chuẩn y bà Nguyễn Vũ Bích Hiền (SN 1975), Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ Khối các trường Đại học, Cao đẳng Hà Nội, tham gia Ban Thường vụ, giữ chức vụ Phó Bí thư Đảng uỷ Khối các trường Đại học, Cao đẳng Hà Nội, nhiệm kỳ 2020 - 2025.