Theo thống kê của Ban chỉ đạo 389 quốc gia, thuốc lá lậu đã và đang trở thành vấn nạn quốc gia. Trung bình hàng năm xấp xỉ hơn 1 tỷ bao thuốc lá ngoại nhập lậu vào tiêu thụ trong nước (chiếm 20-22% thị trường)... Mặc dù lực lượng chức năng trên cả nước, đặc biệt là các địa phương thường diễn ra tình trạng nhập lậu như: An Giang, Tây Ninh, Long An, Quảng Trị, Quảng Ninh, Lạng Sơn... đã tăng cường kiểm soát nhưng số lượng bắt giữ vẫn chỉ như “muối bỏ bể”, chiếm khoảng hơn 1%.
Chủng loại thuốc lá điếu đi theo đường lậu vào Việt Nam rất đa dạng, nhưng chủ yếu là thuốc lá JET và HERO, chiếm khoảng hơn 80%. Đây là nhãn hiệu chủ yếu được sản xuất tại Indonesia và nhập lậu vào Việt Nam thông qua đường biên giới của nước ta với Lào và Campuchia. Các sản phẩm này không in cảnh báo sức khỏe, không in nơi sản xuất, không in thời gian sản xuất và không có giấy xác nhận chất lượng của một cơ quan nào.
Theo Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, sở dĩ tình trạng buôn lậu thuốc lá ngày càng trở nên phức tạp, bất chấp sự kiểm soát của pháp luật, là do buôn lậu thuốc lá đang lại siêu lợi nhuận. Thuốc lá lậu do trốn thuế tiêu thụ đặc biệt 70%, thuế VAT 10%, thuế nhập khẩu 135% và phí đóng góp 1,5% Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) nên được bán rẻ hơn nhiều so với thuốc lá sản xuất trong nước (với cùng chủng loại, cùng phân khúc).
Tình trạng buôn lậu thuốc lá ngày càng trở nên phức tạp, nhất là vào những tháng cuối năm, mặc dù biết buôn bán, vận chuyển thuốc lá là trái phép nhưng với lợi nhuận cho giới buôn lậu chỉ đứng sau buôn bán ma túy nên nhiều người vẫn bất chấp và dùng mọi thủ đoạn để qua mặt các cơ quan chức năng.
Thủ đoạn chủ yếu của các đối tượng là nhập thuốc lá lậu qua biên giới, hợp thức hóa việc bán hàng cho cư dân biên giới để vận chuyển vào nội địa. Sau đó lợi dụng địa hình biên giới phức tạp, có nhiều kênh rạch, đường mòn, lối tắt, đưa thuốc lá vào điểm tập kết và chia nhỏ, xé lẻ thuốc lá cất giấu hoặc gia cố trên các phương tiện xe khách, xe tải và các loại phương tiện khác.
Đối tượng vận chuyển, buôn bán thuốc lá lậu gần như công khai, thách thức các lực lượng chống buôn lậu. Không chỉ mang vác, vận chuyển bằng phương tiện thô sơ mà nhiều đối tượng dùng cả ô tô, taxi, xe tải để vận chuyển thuốc lá qua biên giới, tuồn sâu vào nội địa. Nghiêm trọng và đáng ngại hơn, các đối tượng sẵn sàng chống trả lực lượng chống buôn lậu nếu như bị phát hiện, ngăn chặn. Và đây cũng chính là nguyên nhân khiến cuộc chiến chống thuốc lá ngoại nhập lậu vẫn sẽ còn tiếp tục cam go, quyết liệt.
Điều quan trọng hơn nữa, thuốc lá ngoại nhập lậu không in cảnh báo sức khỏe nên được người tiêu dùng ưa thích. Tuy nhiên không ai biết rằng thuốc lá lậu với các thành phần cấm sử dụng, không chịu bất kỳ kiểm soát nào về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm, nên có tác hại gấp nhiều lần so với thuốc lá sản xuất hợp pháp.
Theo một số nghiên cứu gần đây của Viện kinh tế kỹ thuật thuốc lá Việt Nam công bố, phân tích thuốc lá ngoại nhập nhập lậu JET và HERO tại Việt Nam đã có chứa hàm lượng độc tố hóa học Coumarin. Theo tìm hiểu, chất cấm coumarin không chỉ bị Bộ Y tế Việt Nam mà cả Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), Bộ Canh nông và Thực phẩm của Canada và Thái Lan cấm sử dụng bởi những tác hại nghiêm trọng đến hệ thần kinh, tim, mạch máu, gan động vật và gây khối u ung thư trong cơ thể người.
Thành phần coumarin không chỉ khiến nam giới vô sinh mà theo một số tài liệu khoa học từ ĐH Y Groningen (Hà Lan), coumarin còn gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh của bào thai trong bụng mẹ, thậm chí gây sảy thai, chết lưu hoặc bóc nhau thai gây xuất huyết
Chất cấm Coumarin đã được sử dụng trong sợi thuốc lá ngoại lậu Jet và Hero làm tăng độ đậm và tạo hương vị đậm đà hơn cho điếu thuốc. Điều này góp phần lý giải vì sao một số người ưa chuộng hút thuốc lá Jet và Hero hơn thuốc lá sản xuất trong nước. Chất coumarin có trong các sản phẩm thuốc lá nhập lậu là chất độc có trong thuốc diệt chuột, đã từng được chứng minh gây vô sinh ở nam giới.
Để hạn chế được vấn nạn buôn bán thuốc lá ngoại nhập lậu, các cơ quan chức năng vẫn đang tiếp tục tuyên truyền, giáo dục, vận động người dân không tham gia, tiếp tay buôn lậu, tích cực tố giác tội phạm và tổ chức các hoạt động tuyên truyền pháp luật. Đồng thời tăng cường tuần tra, kiểm soát các tuyến biên giới để ngăn chặn hành vi vận chuyển thuốc lá lậu, đặc biệt là trong những tháng cuối năm. Cương quyết bắt và thu giữ các công cụ phương tiện vi phạm để phân loại xử lý theo quy định của pháp luật.
