Tháng 11/1992, xã Nam Tân và Nam Thượng thuộc huyện Nam Đàn, Nghệ An xẩy ra tranh chấp đất đai. Để ổn định tình hình, chính quyền địa phương đã cho đóng cột mốc, phân chia ranh giới hai xã. Việc làm của chính quyền địa phương hồi đó đã không được người dân đồng tình.
Thời gian đó, thầy giáo Nguyễn Đình Phương đã sáng tác 5 bài thơ, trong đó có bài “Cột mốc” hay là “cột ngốc”, kèm theo một số bản kiến nghị, góp ý xây dựng quê hương “tấu” lên Thường trực Huyện ủy, UBND và Công an huyện Nam Đàn.
Sáng 26/7/1993, thầy Phương đến TP Vinh (Nghệ An) photocopy một số tài liệu liên quan tiêu chuẩn, chế độ của giáo viên. Khi vừa vào một cửa hàng để photocopy tài liệu gửi Sở GD&ĐT thì hai chiến sỹ công an TP Vinh xuất hiện.
Thầy Phương chỉ biết một người tên là Sửu, vào yêu cầu khám, kiểm tra hiệu photocopy. Sau đó, hai chiến sỹ công an nói trên yêu cầu thầy Phương đến trụ sở CATP Vinh làm việc.
Vào đây, thầy Phương đã được xe Uoát cùng 4 chiến sĩ công an huyện Nam Đàn yêu cầu về trụ sở CA Nam Đàn làm việc, nhưng thầy Phương không chấp nhận. Ngày 26/7/1993, thầy Phương nhận được giấy mời đến trụ sở CA huyện Nam Đàn làm việc.
Đến ngày 28/7/1993, tại đây, một điều tra viên có đưa tờ truyền đơn viết tay nằm trong cặp tài liệu của thầy Phương (đã được CA TP Vinh niêm phong trước đó) ra hỏi: “cái này là của ai?”, nhưng tờ truyền đơn viết tay đó không phải của thầy Phương (chỉ cần đối chiếu với chữ viết là hoàn toàn khẳng định được điều này).
Cùng ngày, CA huyện Nam Đàn đã ra quyết định tạm giữ đối với thầy giáo Phương về tội Lưu hành, vận chuyển tài liệu có nội dung không đúng luật định.
Ngày 8/8/1993 có lệnh tạm giam 2 tháng đối với thầy Phương để phục vụ điều tra, nhưng không phải về tội “lưu hành tài liệu” nữa mà là “tội” sáng tác bài thơ “Cột mốc” hay là “cột ngốc”.
Ngày 23/10/1993, Viện Kiểm sát Nam Đàn, do ông Trần Xuân Thành (hiện vẫn là Viện trưởng) ra quyết định “truy tố” thầy Nguyễn Đình Phương về tội Lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích nhà nước, tổ chức xã hội hoặc của công dân.
Ngày 20/11/1993, thầy Nguyễn Đình Phương được thả tự do. Ngày 28/12/1993, xét thấy sự việc chưa đến mức phải đưa ra xét xử, Toà án nhân dân huyện Nam Đàn ra quyết định đình chỉ và không xét xử vụ án.
Tháng 8/1994, thầy giáo Nguyễn Đình Phương được phục hồi sinh hoạt Đảng và tiếp tục được trở lại dạy học.
15 năm mòn mỏi kêu oan
Ngày 28/8/1993, CA huyện Nam Đàn có Quyết định 07, trưng cầu giám định “tác phẩm văn học” bài thơ “Cột mốc” hay là “cột ngốc”, một trong 5 bài thơ mà tác giả Nguyễn Đình Phương đã gửi cho Huyện ủy, UBND và CA huyện.
Ngày 6/9/1993, Sở Văn hóa Thông tin Nghệ An đã thành lập Hội đồng giám định gồm 3 người, do ông Đặng Khắc Thắng làm tổ trưởng.
Các ông đã phân tích và đánh giá như sau: “Bài thơ hô hào cổ động, kích động người nghe cản trở chủ trương đóng cột mốc.
Tác phẩm châm biếm, đả kích, coi thường tổ chức chủ trương đóng cột mốc. Bộc lộ quan điểm gán ghép, quy chụp trong việc xử lý nguyên nhân dẫn đến xung đột đất đai ở địa phương. Tạo cho người nghe lầm tưởng, bài xích tổ chức và cá nhân... Tuy nhiên cũng toát lên thiện chí đoàn kết láng giềng, ước nguyện quần chúng được giáo dục, nhận thức sống có nghĩa tình, có lý tưởng tiến bộ....
Ngày 7/11/2005, thầy Phương tìm đến Sở VHTT Nghệ An để chất vấn người giám định bài thơ thì được ông Hồ Hữu Thới - Giám đốc Sở VHTT tỉnh Nghệ An trả lời bằng văn bản: Bài thơ “Cột mốc” hay là “cột ngốc”, viết ngày 26/3/1993 chưa được in, đăng ở sách báo nào. Theo luật xuất bản là chưa được thừa nhận, vì thơ thuộc tính trào phúng nên dễ bị hiểu sai khi truyền miệng tự do.
Việc đưa ra 7 quan điểm đánh giá của Sở VHTT Nghệ An về bài thơ “Cột mốc” hay là “cột ngốc” là hoàn toàn dựng đặt. Sở VHTT chưa bao giờ kết luận như thế.
Ngày 12/3/2008, ông Đặng Khắc Thắng, nguyên Tổ trưởng tổ giám định bài thơ thì khẳng định bằng thư gửi cho thầy giáo Nguyễn Đình Phương: Hội đồng giám định đã làm việc nghiêm túc, khách quan. Xét trong bối cảnh cụ thể ở thời điểm bài thơ ra đời, Hội đồng kết luận 7 vấn đề cho tới nay các vấn đề kết luận của Hội đồng hoàn toàn chính xác...
Việc Viện Kiểm sát huyện Nam Đàn căn cứ vào kết luận của Hội đồng giám định về bài "Cột mốc" hay là "cột ngốc" thuộc quan điểm và thẩm quyền của Viện. Tuy nhiên, theo tôi thì các sai phạm trong bài chỉ cần dừng lại ở mức xử lý nhắc nhở giáo dục là hợp lý, chưa đến mức phải khởi tố hình sự vụ án.
Như vậy, một cơ quan của ngành văn hóa thông tin tỉnh Nghệ An đã có hai ý kiến khác nhau (giữa ông Hồ Hữu Thới và ông Đặng Khắc Thắng) về bài thơ: “Cột mốc” hay “cột ngốc”?
Ngày 22/9/2006, Viện KSND tối cao đã có công văn số 3039/VKSTC-V1 về việc giải quyết đơn yêu cầu bồi thường của ông Nguyễn Đình Phương, gửi Viện KSND tỉnh Nghệ An, trong công văn có nội dung:
Căn cứ vào quyết định đình chỉ vụ án của Toà án nhân dân huyện Nam Đàn (quyết định số 01, ngày 28/12/1993) đối với ông Nguyễn Đình Phương, do Viện KSND huyện Nam Đàn rút quyết định truy tố.
Nếu việc rút quyết định truy tố để miễn truy cứu trách nhiệm đối với ông Phương thì trường hợp này không được bồi thường theo Nghị quyết số 388; còn nếu việc rút quyết định truy tố căn cứ vào Điều 89 BLTTHS (1988) thì phải xem xét cụ thể lý do việc rút quyết định truy tố để có căn cứ giải quyết đơn khiếu nại của ông Nguyễn Đình Phương.
Do tài liệu của các đồng chí hiện có trong hồ sơ không đầy đủ nên Viện KSND tối cao (Vụ 1) có ý kiến như trên để các đồng chí nghiên cứu tham khảo.
Đã nhiều lần thầy Phương tìm đến Viện kiểm sát tỉnh Nghệ An “kêu oan” nhưng cơ quan này lúc tiếp, lúc không. Có lần họ yêu cầu thầy Phương về Viện kiểm sát huyện Nam Đàn mà hỏi hồ sơ gốc. Có hồ sơ gốc mới có cơ sở để yêu cầu các cơ quan liên quan xin lỗi và bồi thường danh dự theo Nghị quyết 388. Nhưng thầy Phương tìm đến Viện kiểm sát huyện thì được trả lời “tài liệu không còn”.
Ngày 24/8/2008, thầy Phương cho Tiền phong biết, ông đã chính thức gửi “Đơn khởi kiện ra Tòa án dân sự” để yêu cầu minh oan và bồi thường thiệt hại theo Nghị quyết 388.
| “Cột mốc” hay là “cột ngốc” Nguyễn Đình Phương Cột mốc cắm ở đường biên 26/3/1993 |
